فاطمه طائبی اصفهانی

درباره ایمان اهل کتاب به حضرت عیسی ع در ذیل آیه ۱۵۹ سوره نساء، مفسران فریقین اختلاف نظر دارند. این تعدد نظرات به دلیل تفاوت در تعیین مرجع ضمیرهای «بِهِ» و «قَبْلَ مَوْتِهِ» در این آیه است. دیدگاه های مفسران به شش دسته تقسیم می شود که به ایمان اهل کتاب به حضرت عیسی ع پیش از رحلت ایشان، یا پیش از مرگ اهل کتاب، یا ایمان به پیامبر اسلام ع در لحظه مرگ، یا به پیامبر اسلام ع و حضرت علی ع هنگام رحلت، یا ایمان همگان به پیامبر اسلا م ع در زمان رجعت، و یا اعتراف فرزندان حضرت زهرا ع به امامت امام خود در هنگام رحلت اشاره دارد. در این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ادله و دیدگاه های هر دسته ارزیابی و بررسی شده است. دیدگاهی که ایمان اهل کتاب را به زمان حضور حضرت عیسی ع پیش از وفات او و نیز در عصر ظهور امام زمان ع و رجعت حضرت عیسی ع مرتبط می داند، با توجه به سیاق آیه و دیگر دلایل تأیید شده است. همچنین دیدگاه هایی که ناظر به دیگر اهل بیت هستند، از باب جری و تطبیق بر مصادیق حاضر و یا تأویل، می تواند بر زمان ظهور امام زمان ع که در همان دوران حضرت عیسی ع از آسمان فرود می آید، صدق کند. هرچند ظاهر آیه به گروه خاصی اشاره دارد، حکم آن عام است و همه انسان ها در تمام دوران ها را دربرمی گیرد.

در قرآن کریم در آیاتی درباره امی بودن پیامبر سخن رفته و ذیل آن ها آرای مختلفی بیان شده است. فهم صحیح عبارت «النّبی الامّی» باوری قرآنی و اسلامی درباره پیامبر اسلام(ص)را رقم می زند که یکی از ادله بسیاری از افراد بر معجزه بودن قرآن بوده است. در این راستا، پژوهش حاضر می کوشد به بررسی و واکاوی دیدگاه های دو نظریه پرداز معاصر، یعنی استاد مطهری و محمدعابد الجابری بپردازد تا در نهایت اثبات کند علت اختلاف دیدگاه ها تفاوت پیش فرض های هر یک در تحلیل گزاره «النبی الامی» است. برای نیل بدین هدف، پس از بسط و تبیین مسئله، مهم ترین پیش فرض ها در تحلیل این گونه آیات بیان و آرای صاحب نظران ذیل آن ها شرح داده می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد پیش فرض ها نقش بسیار مؤثری در تحلیل گزاره های قرآن دارند و تببین لغت به وسیله نظرات نزدیک تر به زمان نزول و بررسی سیاق آیات ما را به نظراتی متفاوت با عرف متداول رهنمون می سازد.

نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین تربیت عقلانی قرآنی و بیان نظر قرآن در جمع کردن میان دین و عقل به مبحث جامعیت نگاه نموده است. در حقیقت قرآن با روش های متعدد به پرورش اندیشه در مخاطبین ذوی العقول توجه نموده است. این کتاب سراسر حکمت، نه عقل گرایی افراطی را می پذیرد و نه عقل ستیزی را؛ تربیت عقلانی قرآنی معطوف به وسیع ترین مخاطبان و با تمام جوانب عقلانیت می باشد. در این پژوهش تربیت عقلانی در هر سه بعد عقلانیت مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد در قرآن همه این اقسام مورد تربیت واقع شده است. عقلانیت بنیادین با استدلالات و براهین قرآنی و عقلانیت ارزش ها با انتقادات به بینش ها و روش های نادرست و ارائه نمونه های اخلاقی والگوهای عملی و عقلانیت ابزاری با شرایط خاص خود مورد توجه تربیت قرآنی بوده است؛ که این مسأله مصداق بارز جامعیت این کتاب شریف می باشد.

إختلاف قرائت های قرآنی در برخی از آیات، باعث إختلاف در برداشت و فهم مفسران، مترجمان و فقها شده است. در این مقاله با توجه به چرایی عدم مصافحه با نامحرم و نظرات مفسران و علما با إستناد به آیه « أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ » به بررسی اختلاف قرائت های آیه مذکور و أثر آن بر آراء مفسران و فقیهان پرداخته می شود و با بیان إختلاف قرائت دو واژه «لامستم» و «لمستم» و بررسی وجوه قرائت ها و إحتجاج های هر قرائت، با نگاهی تحلیلی نشان داده می شود که تنوع برداشت های حُکمی از این آیه ناظر به إختلاف قرائت های آیه است و توجه به قرائت ها؛ تفاسیر و فتاوی مختلف را ایجاد کرده است. نگارندگان در این مقاله با شیوه تحلیلی تطبیقی به بررسی ترجمه های آیه 43 پرداخته اند و با ارائه دیدگاه های فقهی، قرائی و روایی، ضعف و لغزش برخی از ترجمه ها و فتواها را در عبارت «لامستم النساء» نشان داده اند.