سها پورمحمد

اهداف: پنجره های رنگی جزیی از معماری بناهای سنتی ایران در دوره اسلامی هستند، که به عنوان دروازه های عبور نور واحد به فضا و تکثیر کننده آن به رنگ های گوناگون ایفای نقش می کنند. اهدف کلان پژوهش، ایجاد حساسیت درزمینه طراحی اصولی شیشه های رنگی، بیان اصولمندی استفاده از رنگ ها در پنجره های رنگی بناهای سنتی و اسلامی ،کشف رابطه تعدیل نور توسط شیشه های رنگی و کیفیت فضای معماری در سیستم روشنایی پایدار می باشد. در مقیاس خردتر هدف از بررسی، دستیابی به یکی از شاخصه های موثر در ایجاد تعادل در یک بنای ماندگار (مسجد نصیرالملک) است. روش ها: نوع پژوهش کیفی-کمی است و استخراج مطالب از طریق گردآوری اطلاعات از منابع اسنادی و برداشت میدانی از الگو و مساحت شیشه های رنگی، مسجد نصیرالملک انجام شده است.در نهایت از طریق قیاس تطبیقی تناسب سطوح رنگی شیشه ها با مبانی نظری نتایج حاصل استخراج گردیده اند. یافته ها : در شبستان نمونه، پنج گونه رنگ بندی کلی و 15گونه رنگ بندی جزیی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. رنگ های آبی، فیروزه ای، سبز (رنگ های سرد) و رنگ های قرمز و زرد (رنگ های گرم) با حفظ تعادل و به صورت یک درمیان در پنجره های ارسی به کار رفته اند. نتیجه گیری : استخراج نسبت رنگ های سرد به گرم نزدیک به یک در تطبیق با مبانی فلسفه اسلامی مشخص نمود که، الگوی توزیع رنگ ها در فضا، بعد از عبور نور سفید از شیشه های رنگی، تصادفی نبوده است و در این زمینه هم «وحدت» و «پایداری» نمود یافته است.

باوجود تلاشهای فراوانی که در دهه های اخیر برای بهبود فرایند طراحی معماری انجام گرفتهاست، بهندرت راهحلهایی روشن برای طراحی معماری درجهت کمک به طبیعت، تدوین شدهاست. ازاینرو تحلیل، مقایسه و بررسی نمونه های موجود و آثار معماران بزرگ برای پاسخگویی به چگونگی استخراج راهکارهای طراحی آنان در مواجه با طبیعت و دستیابی به سرنخهایی بهمنظور برانگیختن قوه تخیل طراحان در بهرهگیری از آن، ضروری بهنظر میرسد. برمبنای این فرض که با تحلیل و مقایسه دو نگرش متفاوت به طبیعت در طراحی معماری، راهکارهایی درراستای الهام از طبیعت بهدستآید. بنابر آنچه بیانشد در پژوهش حاضر، تلاش برآن است تا دو رویکرد پویا و تندیسگرای معمار آکادمیکی اسپانیا، سانتیاگو کالاتروا، با رویکرد فضاگرای معمار تجربی ژاپن، تادائو آندو، به طبیعیت باهم مقایسهشوند. ضمن اینکه در روند این مطالعات افزونبر بررسی شاهکارهای معماری این دو معمار، مؤلفه هایی از طراحی ملهم از طبیعت آنها استخراج و دستهبندی میشوند. نوع این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و روش تحقیق به کاررفته در آن هم قیاسی است. درواقع نگارندگان با بهرهگیری از این روش، مطالعات تئوریک کتابخانهای و الکترونیکی واکنشهای این دو معمار را دربرابر مؤلفه هایی طبیعی همچون نیروهای طبیعی، بستر، نوع پیشروی معماری آنها در طبیعت و چگونگی استفاده از نور مطالعه و بررسیکردهاند. با مقایسه وکنکاش رویکردهای الهام از طبیعت در کارهای این دو معمار، ویژگی متنگونه طبیعت بهدستآمد که هرکس بنابر پیشزمینه های شخصیتی، پیشینه علمی، زمینه مطالعات، فرهنگ و ارزشهای اجتماعی از آن برداشت متفاوتی خواهدداشت. همچنین ضمن دستهبندی الگوهای بهرهگیری از طبیعت در آثار این دو معمار، مؤلفه ها و راهکارهایی برای بهرهگیری بهتر از طبیعت جهت انگیزش تخیل و استفاده طراحان از آنها پیشنهاد شدهاست. مؤلفه ها و راهکارهایی همچون انتخاب سایت در بطن طبیعت، نفوذ نور به درون بنا، رخنه در طبیعت بهصورت فیزیکی، رخنه در طبیعت بهشکل بصری، ترکیب فضا با عناصر طبیعت، آفرینش منظر پویا، الهام از درختان، بدن انسان، پرندگان و جانداران و پیوستگی و ارتباط آنها با محیط اطراف خود.