زهرا صدیقی اصفهانی

تذهیب قرآن بخش مهمی از هنر تذهیب ایرانی- اسلامی را تشکیل می دهد. مسئله ای که در این تحقیق دنبال می شود، آشنایی و شناخت بیشتر هنر تذهیب به ویژه تذهیب های قرآنی دوره قاجار است. نقش و رنگ و ترکیب بندی از عوامل مهم در بازشناسی و تفکیک مکاتب هنری تذهیب هستند که در سه نسخه قرآن مُذَّهَب مکتب قاجار با کدهای (47): کاتب اشرف الکتاب اصفهانی و مُذَّهِب فتح الله نقاش، (41): کاتب حسین ارسنجانی و (4): کاتب علیرضا پرتو اصفهانی، ثبت شده در موزه و کتابخانه ملی ملک، بررسی و مطابقت شده اند. با تجزیه وتحلیل این سه نسخه به پرسش اصلی این تحقیق یعنی «قرآن های دوره قاجار چه ویژگی های بصری دارند و این ویژگی ها چگونه مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرند؟» پاسخ داده شده است. روش این تحقیق، کیفی و استقرایی بوده و از نقطه نظر بررسی داده ها، توصیفی - تحلیلی است؛ هم چنین در جهت هدف اصلی این تحقیق یعنی «مطالعه و شناخت عناصر بصری حاکم بر سبک کمال گرای هنر تذهیب دوره قاجار به ویژه در نسخ خطی قرآن» گام برداشته شده است. شیوه گردآوری اطلاعات، تحقیق میدانی و کتابخانه ای است و منابعی مانند نسخ مذهب قرآن، مقاله، پایان نامه و کتاب موردمطالعه قرار گرفته اند. یافته های این تحقیق، نشان دهنده تفاوت در نوع و کاهش تنوع نقش مایه های اسلیمی و ختایی و نیز تجمل و گستردگی سطوح تذهیب و ترصیع در صفحات ابتدایی و گاه انتهایی نسخه های قرآنی این دوره است. اضافه شدن سرلوح های تاج مانند پرکار و ظریف، تعدد حاشیه های باریک در ترکیب بندی و به کارگیری رنگ های درخشان و خالص به خصوص رنگ طلایی در سطح گسترده از ویژگی های مهم تذهیب های قرآنی دوره قاجار است.