سمانه رحیمی اسطرخی

      آموزش و پرورش با سه رکن اساسی شناخته می شود: معلم، دانش آموز و کتاب درسی. محتوای کتاب درسی، محور اصلی و نقشه راه دستیابی به اهداف خرد و کلان آموزش و پروش در هر جامعه ای محسوب می شود. از بین مقاطع تحصیلی، مقطع ابتدایی به عنوان سرآغاز شکل گیری شخصیت و آموزش، پایه ای ترین سال های تعلیم و تعلم و از میان کتب درسی، کتاب فارسی، به عنوان آموزش دهنده زبان رسمی و ملی جامعه ما، مهم ترین کتاب به شمار می آیند. از این رو، هدف اصلی این تحقیق، تحلیل محتوای کتاب های فارسی پیش دبستانی و اول ابتدایی و مقایسه ایندو بوده است. روش این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی-صوری است و تمامی محتوای کتاب های یادشده (تصاویر، واژه ها، مطالب) به عنوان نمونه آماری و واحد تحلیل در نظرگرفته شده اند. نتایج تحقیق نشان داد که در دوره پیش دبستانی و پایه اول ابتدایی از بین مفاهیم محوری، خانواده (روابط خانوادگی، اعضای آن و...) در رتبه اول و سپس به ترتیب، آداب معاشرت (دوستان، معلم، افراد مختلف)، شناخت محیط اطراف (جانوران، گیاهان و دیگر عناصر محیطی)، بهداشت سلامتی و بالاخره امنیت و رفتارهای ایمن، دارای بیشترین ضریب تأثیر هستند. در بین مهارت های اجتماعی، روابط بین فردی، احترام، ادب و اخلاقیات، مراقبت از حیوانات و گیاهان، رفتارها و مراقبت های بهداشتی ومرتبط با سلامتی، به ترتیب از اهمیت بالاتری برخوردارند. از بین مهارت های چهارگانه (شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن) وجه غالب در دوره پیش دبستانی، بر شنیدن و گفتن و تصویرخوانی است؛ ولی در سال اول ابتدایی، مهارت های خواندن و نوشتن نیز به آن اضافه شده است. در مجموع، هماهنگی بالایی بین کتاب فارسی دوره پیش دبستانی و اول ابتدایی وجود دارد؛ اما غفلت از مهارت های نوین، مانند سواد رسانه ای، فضای مجازی، آداب ترافیک و شهرنشینی در هر دو کتاب مشهود است.