سیده آمنه حسینی جهانگیر

هاتفی خرجردی از شاعرانِ بزرگ اواخر دوره تیموری است. او تحصیلات مقدّماتی خود را در خرجرد به انجام رساند. پس از آن به هرات رفت و سال ها از محضر عبدالرحمن جامی بهره مند شد و در کنف حمایت و تربیت او روزگار گذرانید. اگر چه در آغاز کار مقلّد شاعران بزرگی چون فردوسی و نظامی بود و به تبعیت از آنان آثاری را خلق کرد ولی در بسیاری موارد توانست از حدّ تقلید فراتر رود و ابتکاراتی داشته باشد. خلّاقیت های ادبی هاتفی در شعر و آثارش سبب شده است که بعدها او را از شعرای زبردست قرن نهم و دهم هرات و از شاعران صاحب سبک به شمار آورند و او را در تذکره ها زُبده شعرا و افصح فُصحا بخوانند. اگرچه هاتفی شاعر بزرگی بوده و در عهد خود شهرتی کسب کرده است ولی در سده اخیر که اوج پژوهش های ادبی به سبک علمی جدید است، پژوهشگران کمتر به جایگاه ادبی هاتفی و نقد و بررسی اشعارش پرداخته اند. حال این سئوال پیش می آید که پژوهش گران در دوره اخیر در آثار خود چه جایگاهی برای هاتفی قائل شده و چه تصویری از او در ذهن خوانندگان ترسیم نموده اند؟ در این پژوهش، مقاله هایی که در دوره اخیر درباره هاتفی خرجردی نگارش یافته، نقد و بررسی شده است؛ در ادامه جایگاه ادبی هاتفی بر مبنای مباحث مطرح شده پژوهش گران معاصر تبیین و توصیف شده است.

شعر فنی یکی از دشوارترین و پیچیده ترین سبک های شعر فارسی است که در قرن ششم رواج یافت. خاقانی از بزرگترین شاعران این سبک به شمار می رود. یکی از سئوالاتی که مطرح می شود این که خاقانی به چه شیوه ای از علوم بلاغی بهره گرفته و این کاربرد چه تأثیری بر شعر او گذاشته است؟ کتاب ها و مقالات زیادی پیرامون سبک شعر خاقانی و دشواری های شعری او نوشته شده است ولی به دلیل گستردگی اشعار و مضامین متنوع و دیر فهم بودن اشعار خاقانی هنوز این ضرورت وجود دارد که پژوهش گران به تحقیق و تفحص بپردازند و پیچیدگی ها و دشواری های شعری او را برطرف نمایند. انجام پژوهش های جدید درباره خاقانی و اشعار او سبب می شود که خوانندگان بتوانند با زبان و شعر خاقانی ارتباط بیشتری برقرار کنند و آن ها را بهتر درک کنند. خاقانی برای خلق تصاویر بدیع و شگفت انگیز در اشعار خویش از صنایع بدیعی و صور خیال به شیوه هایی خاص بهره برده است. اگرچه این بدیع گویی سبب پیچیدگی اشعار او شده ولی به لحاظ هنری و آفرینش ادبی بسیار درخور توجه است. در این مقاله با ارائه نمونه هایی از اشعار خاقانی، لفظ پردازی های او در شعر تبیین شده و جایگاه این شاعر سترگ در سبک فنی نقد و بررسی شده است. در ادامه برخی از دشواری های شعری، علل این مغلق گویی و پیچیدگی بررسی شده است.