کسری بقایی پور

اخوانیه و اخوانیه سرایی یکی از گونه های دیرپای ادبیات فارسی و جزو زیرشاخه های ادب غنایی است که نویسندگان از سده هایِِِِ نخستین ادب فارسی، بدان توجه داشته اند. درونمایه اخوانیه ها بسیار گسترده است؛ امّا بیشتر حول محورهایِِِ ستایش از دوستان اهل فضل و ادب، احوالپرسی های دوستانه، شکوه و گلایه های خصوصی، شکایت از روزگار و اهل روزگار، طنز وطیب ... می چرخد. پژوهشگران و محققان ادب فارسی اعتنای چندانی به این خرده ژانر ادبی نداشته اند و تحقیقات بسیار کمی در این زمینه به سامان رسانده اند در این پژوهش، ضمن بررسی اجمالی تاریخچه اخوانیه، نمونه های آن را در نسخه خطی مخزن الانشاء اثرعلی اکبرخوانساری و به خط محمدرضا بن محمدرحیم کلهر، بررسی و گونه های مختلف آن دسته بندی و برخی شگردهای بلاغی آن نشان داده شده است. استنتاج این پژوهش نشان می دهد گسترش ابزارهای گوناگون ارتباطی در گذر روزگار، از رونق اخوانیه سرایی کم نکرده است و با وجود دگرگونی های بسیاری که ساخت و درونمایه نامه ها و رقعه های دوستانه در سده حاضر به خود دیده است هنوز به سنت اخوانیه سرایی توجه می شود. از منظرادبی، برآیند پژوهش نشان می دهد که نویسنده این کتاب و مشخصا در نامه های اخوانی توجه خاصی به جناسها خصوصا جناس های اشتقاق که در سجع سازی اهمیت دارند و جناس نقطه بسامد زیادی است. توجه به عناصر طبیعت، واج آرایی و تکرار از دیگر شگردهای تأثیر گذار متن است. همچنین اطناب های ممل و استعمال افعال بیشتر به سبک خراسانی، از ویژگی های سبکی و زبانی این اخوانیه است.