محمدمهدی سپهر

بررسی نسبت میان امنیت و آزادی در جوامع بشری، از مباحث مطالعات امنیتی است که کاربست آن در تنظیم روابط اجتماعی نقش بسزایی دارد. شناخت دیدگاه امنیتی اندیشمندان، یکی از راهکارهایی است که می تواند در تبیین هرچه بیشتر نسبت امنیت و آزادی در جامعه راه گشا باشد. شهید مطهری از عالمانی است که در آثار خود به مباحث امنیتی پرداخته است. این مقاله درصدد است دیدگاه شهید مطهری را درباره نسبت امنیت و آزادی در نظام سیاسی در سطح کلان، در سه بُعد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به دست آورد. فرضیه مقاله حاضر این است که امنیت و آزادی در اندیشه شهید مطهری نسبت تعاملی متعالی دارند. با استفاده از روش برهان سبر و تقسیم و نظریه استخدام علامه طباطبایی، فرضیه مقاله بررسی شده است. از جمله یافته های این مقاله اینکه از دیدگاه شهید مطهری، در نظام سیاسی اجتماعی اسلام، امنیت و آزادی در بستر قوانین عادلانه اسلام، نسبت تعاملی متعالی با یکدیگر دارند. براین اساس تقدم هریک از امنیت و آزادی بر دیگری، خروج از وضعیت عدالت به وضعیت ظلم محسوب می شود و استخدام یک طرفه و روابط ناعادلانه ای را در جامعه رقم می زند و استمرار آن وضعیت، ضمن تهدید نفسِ امنیت و آزادی در هر سه بُعد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، حرکت در مسیر تعالی الهی جامعه را نیز دچار مخاطره می کند.

سرمایه اجتماعی از سرمایه های کلیدی در هر جامعه است که نقش به سزایی در کارآمدی حکومت و تأمین رفاه پایدار دارد. شناختی دقیق از سرمایه اجتماعی و مؤلفه های آن، از مقدمات ضروری کاربست آن در راستای تحقق اهداف خرد و کلان جامعه است. انقلاب اسلامی ایران برآمده از متن دین اسلام و براساس اندیشه های نشئت گرفته از آن، به ویژه دیدگاه امام خمینی(ره) است؛ ازاین رو مراجعه به منابع اصیل دینی و اندیشه امام(ره) در زمینه سرمایه اجتماعی که برای تسهیل و تسریع در تحقق آرمان های انقلاب اسلامی اهمیت بسزایی دارد. البته با وجود اهمیت موضوع، تاکنون پژوهش های بسیاری در این زمینه صورت نگرفته است؛ ازاین رو این مقاله درصدد بررسی کارکرد سرمایه اجتماعی در تحقق و تداوم آرمان های انقلاب اسلامی از منظر آموزه های دینی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره) است. برای رسیدن به این هدف نیز در قالب چهارچوبی مفهومی، از روش مطالعه پژوهشی تحلیلی استنباطی استفاده شده است. یافته های مقاله نشان می دهد که در اندیشه امام خمینی(ره)، بر اهمیت سرمایه اجتماعی، حفظ، تقویت و به کارگیری آن در تحقق و تداوم آرمان های انقلاب اسلامی، به ویژه احیای هویت اسلامی، استقلال، عدالت و آزادی تأکید شده است.

گفتمان انقلاب اسلامی که دال مرکزی آن مبتنی بر توحید است، رویکرد مقاومت را سرلوحه کار خود می داند. رهبر انقلاب اسلامی نیز در بیانات و کلام خود در مناسبت های مختلف ابعاد و زوایای مقاومت را طرح و تبیین کرده اند، اما پس از بررسی در این زمینه، پژوهشی یافت نشد که از منظر آیت الله خامنه ای، الگوی کارآمدی جبهه مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی را بررسی کرده باشد. بر این اساس «شناخت الگوی کارآمدی مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی از منظر آیت الله خامنه ای» مسئله اصلی این مقاله بوده و اینکه «الگوی کارآمدی جبهه مقاومت اسلامی در اندیشه آیت الله خامنه ای چیست؟» به عنوان پرسش اصلی در این تحقیق مطرح شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون درصدد کشف الگوی کارآمدی جبهه مقاومت اسلامی در جهان اسلام از دیدگاه آیت الله خامنه ای برآمد و یافته ها نشان داد که الگوی کارآمدی جبهه مقاومت مستخرج از شبکه مضامینی شامل پنج بُعد و بیست وهفت مؤلفه و مبتنی بر مضامین فراگیر معنویت گرایی، تکلیف محوری و... است.