ساناز احمدی

با توجه به اینکه در سند برنامه درسی ملی بر نقش مدل سازی در برنامه درسی ریاضی تأکید شده است، میزان استفاده از مسائل زمینه مدار و توجه به رویکرد مدل سازی در تألیف کتابهای درسی جدید، از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر، تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایه دهم شاخه نظری است. تحلیل محتوا بر اساس میزان استفاده از انواع مسائل زمینه مدار، به ویژه مسائل مدل سازی انجام شده است. جامعه آماری، کتاب درسی ریاضی پایه دهم رشته های علوم تجربی و ریاضی و فیزیک و نمونه برابر جامعه آماری انتخاب شده است. به منظور اعتباریابی و روایی تحلیل از نظرات اساتید آموزش ریاضی و دبیران مجرب بهره گیری شده است. برای بررسی سؤالات کتاب چارچوبی در حوزه انواع مسائل زمینه مدار مورد استفاده قرار گرفته است. با استفاده از این چارچوب، سؤالهای کتاب، در پنچ مقوله «بدون زمینه»، «زمینه مدار غیر معقول»، «با زمینه جداشدنی»، «کاربرد استاندارد» و «مدل سازی» طبقه بندی شده اند. طبق نتایج، 26 درصد از سؤالات زمینه مدارند و در میان آنها تعداد مسائل کاربرد استاندارد، بیش از مسأله هایی با زمینه جداشدنی اند و در کمتر از یک درصد از سؤالات به مقوله مدل سازی پرداخته شده است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داده که تقریباً نیمی از مثالهای حل شده کتاب، زمینه مدار بوده و هیچ مسأله غیرمعقولی یافت نشده است. استفاده از نتایج چنین تحقیقاتی، اگر بتواند برنامه درسی و در پی آن محتوای کتابهای درسی را متأثر سازد، انگیزه و علاقه دانش آموزان را افزایش خواهد داد.

یکی از اهداف مهم آموزش ریاضی، ایجاد درک مفهومی برای دانش آموزان است. بر اساس نتایج پژوهش های متعدد، بازنمایی های چندگانه می توانند به عنوان ابزاری برای رسیدن به درک مفهومی به خدمت گرفته شوند. در این پژوهش، کتاب ریاضی پایه دهم نظری بر اساس میزان به کارگیری بازنمایی های چندگانه به روش تحلیل محتوا بررسی شد. جامعه آماری، کتاب ریاضی پایه دهم نظری و نمونه برابر جامعه است. به منظور اعتباریابی و روایی تحلیل، از نظرات اساتید آموزش ریاضی و دبیران باتجربه استفاده شد. همچنین جهت اعتبار نتایج، ضریب توافق 85% از فرمول پایایی ویلیام اسکات به دست آمد. در این مطالعه بازنمایی ها در قسمت های کار در کلاس، فعالیت، مثال و متن کتاب بررسی شده است و سپس در یکی از انواع نمادین، عددی، گرافیکی و کلامی دسته بندی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که بازنمایی های چندگانه در تمامی فصل ها برای ارائه مفاهیم در کتاب به کار برده شده اند. این مطلب بیشتر در مورد فصل های الگوها، دنباله و تابع صدق می کند. همچنین بیشترین ارتباط بین بازنمایی های نمادین و عددی برقرار شده است و بر مرتبط ساختن انواع بازنمایی ها با بازنمایی کلامی توجه چندانی نشده است. امید است مؤلفان و دست اندرکاران آموزشی برای ارائه محتوا در تألیف کتاب های درسی بر تلفیق انواع بازنمایی ها جهت معرفی مفاهیم ریاضی تأکید بیشتری نمایند.