سلمان آذری

  هدف مقاله تعیین مسیری برای تبیین فناورانه مفهوم یابی از آیات قرآن است. مفهوم یابی یکی از مراحل اصلی روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم است و در عین حال در سایر مطالعات مرتبط با فهم قرآن می تواند به کار گرفته شود. استفاده از دانش متن کاوی رایانشی برای پردازش متون، روشی متداول در فناوری دنیای امروز است. قرآن کریم نیز به عنوان یک متن و زبان مورد توجه این دانش قرار گرفته است. گام اول برای تحلیل هر متن تشکیل پیکره متنی است که متن را به داده های ساخت یافته تبدیل می کنند. در طراحی این پیکره ها از قواعد مختلفی از جمله قواعد متداول صرفی- نحوی استفاده می شود. آنچه انتظار داریم درنهایت به عنوان خروجی ماشین از آن بهره بگیریم، مفهوم یابی و استخراج دانش یا ابزارهایی برای تسهیل این کار است؛ لذا پس از تشکیل پیکره متنی، داده های نمونه برای استفاده در فرایند یادگیری ماشین برای مفهوم یابی آماده شده اند. این داده ها الگوهای ساده زبانی مبتنی بر پیکره متنی است که منجر به دریافت مفهوم می شود و می تواند در مراحل تکمیلی تدقیق شده، به سمت الگوهای پیشرفته سوق پیدا کند.

این مقاله با استفاده از روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، دلالت های آموزه های قرآنی برای فضای کسب و کار را احصا کرده است. روش تحقیق موضوعی علاوه بر آیه حاوی کلیدواژه، آیات پیرامونی آن را در حکم واحد موضوعی مدنظر قرار می دهد. برای بررسی مؤلفه های فضای کسب و کار از منظر قرآن کریم، کلیدواژه های تجارت، بیع و شراء  برای مفهوم یابی از آیات انتخاب شده اند. برای دسته بندی مفاهیم، مدل کارکردی انتخاب شد. قرآن کریم علاوه بر دلالت هایی درمورد شاخص های کسب و کار، فضای مطلوبی را حاکم بر این فضا ترسیم می کند. آمیختگی اغلب آیات مرتبط با مفاهیم کسب و کار در قرآن با مفاهیم عمیق توحیدی نشان می دهد قرآن کریم محیط اقتصادی را به نحوی ترسیم می کند که در حالت مطلوب ایدئال، به گسترش و تعمیق توحید منجر شود و در حالت حداقلی با آن در تعارض نباشد. تبیین کاربردی این گزاره ها با استفاده از مدل کارکردی امکان پذیر است. مفاهیم دریافتی ذیل چهار کارکرد اصلی اخلاق کسب وکار، تسهیل گری، تنظیم گری و خط مشی گذاری تقسیم می شود. اصل حاکم بر این کارکردها، تراضی در تجارت است. برای هریک از این کارکردها، زیرنقش هایی تعیین شده است. هریک از این زیرنقش ها به مفاهیمی مستندند که مستقیماً از آیات برداشت شده اند. تحقق کارکردهای فوق در نظام مطلوب کسب و کار ایدئال باید به گونه ای باشد که به بسط و تعمیق توحید در جامعه و افزایش آرامش انسان منجر شود و باعث ارتقای ارتباطات انسانی  و کاهش فاصله طبقاتی باشد.