فیاض اسلامی

اهداف : «معماری دفاعی» مفهوم جدیدی در دانش معماری به شمار می آید؛ کلیدواژه نوینی که ابعاد و ریشه های نظری آن مشخص نیست. نیاز روزافزون کشورها به رعایت اصول و مبانی «پدافند غیرعامل» در فرآیند طراحی و ساخت پروژه های معماری، ضرورت توجه هرچه بیشتر به چستی، چرایی، چگونگی و ابعاد معماری دفاعی را بیشتر نمایان می سازد. این مقاله می کوشد تا با بررسی «نصوص دینی» و هندسه معرفتی «قرآن مجید»، نسبت به تبیین مفهوم معماری دفاعی اقدام نماید. روش ها: پژوهش بر اساس پارادایم آزادپژوهی، راهبرد استدلال منطقی، روش توصیفی، تکنیک مقایسه مفهومی، و تاکتیک های تفسیری و تاویلی، به تحلیل مفاهیم عمیق قرآن مجید می پردازد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش بیانکننده آن است که معماری دفاعی ریشه ای عمیق و سترگ در فقه ممتاز شیعه و نگاه علمای بزرگ شیعه به نصوص دینی و هندسه معرفتی قرآن مجید دارد؛ موضوعی که نه تنها بر اهمیت آن تاکید می ورزد، یک «معمار متعهد» را وادار می سازد تا بر اساس بایستههای پدافند غیرعامل و چارچوبهای معماری دفاعی، به هدایت فرآیند طراحی و ساخت پروژه های معماری بپردازد. نتیجه گیری: دستاورد گویای آن است که ریشه های معماری دفاعی در نصوص دینی و هندسه معرفتی قرآن مجید را میتوان در قالب های مطرحشده مورد بازشناسی و تحلیل قرار داد: 1- معماری دفاعی یک معماری دینی و آیینی، 2- رعایت اصول و مبانی پدافند غیرعامل بخشی از وظایف ذاتی معمار متعهد، 3- رسالت معماری به عنوان فضای امن برای مخاطب، 4- ضرورت رویکرد کلنگر و نگاه همهجانبه.