ناصر خاوری

محمود حسینی، منشی جامی، مورخ آغاز سلسله درانیان، با تحریر کتاب مستطاب تاریخ احمدشاهی نقش مهمی در ثبت و ضبط وقایع و رخدادهای تاریخی این دوره سرنوشت ساز افغانستان ایفا کرد. ارجاعات متعدد و اقتباس از داده های تاریخی او نشان می دهد که تاریخ احمدشاهی کتابی تأثیرگذار بوده است. مسئله اصلی در پژوهش حاضر، این است که محمود حسینی در اثر خود از چه بینش و روش برخوردار بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که این مورخ از شیوه ای نظام مند استفاده کرده و از لحاظ روش تاریخ نگاری دارای سبکی روان و بی تکلف بوده و نظام فکری خود را بر پایه های سلطنت گرایی ، شریعت مداری و مشیّت باوری بنا کرده است. اثر محمود حسینی هر چند کاستی هایی دارد؛ درنهایت تاریخی مفصل و ارزشمند با داده هایی منحصر به فرد است که مورخان بعدی ناگزیر از مراجعه به آن هستند. مشاهدات مستقیم، دقت، تفصیل و جامعیت، کتاب مذکور را از تک نگاری شخص محور به تاریخ نگاری منطقه ای تبدیل کرده که نواحی گسترده ای از شرق ایران تا غرب هند و از آمودریا تا دریای عرب را شامل می شود.