بهزاد کاری جعفری

به دلیل ماهیت پیچیده بحران ها و خطر سوانح، دولت ها در کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته نمی توانند به تنهایی و به شکل مؤثر بحران ها را مدیریت کنند و حضور مردم و اجتماع در این عرصه، به ویژه در قالب سازمان های مردم نهاد، ضروری است. مطالعه حاضر، با اتخاذ «رویکرد مدیریت اجتماع محورِ خطر سوانح» و استفاده از ترکیب دو روش شناسی کمّی (پیمایش در میان مدیران دوازده سازمان مردم نهاد) و کیفی (تحلیل محتوای کیفی و مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 45 نفر از مسئولان و کارشناسان مدیریت بحران در شهر تهران به ویژه در نهادهای اجرایی و مراکز مطالعاتی و دانشگاهی)، با طرح هم گرا، به بررسی و تحلیل نقش سمن ها در مدیریت بحران شهر تهران پرداخته است. یافته ها نشان داد که در مجموع سمن های مدیریت بحران در شهر تهران عملکرد ضعیفی در این عرصه دارند. این سمن ها جایگاهی در سیاست گذاری بحران ندارند و تا حد زیادی به مؤسساتی با ماهیت خیریه ای و آموزشی تقلیل یافته اند. دلایل این ناکامی را می توان با استناد به مقولاتی چون فقدان نیروهای متخصص، نیت انتفاع گرایانه مدیران و اعضای این سازمان ها، فقدان چشم انداز و برنامه کلان و راهبردی مشخص در زمینه مدیریت بحران، تعدد سازمان های متولی غیرتخصصی در حوزه بحران، وابستگی به دولت، بی اعتمادی دولت به آنها، فقدان شبکه منسجم و در نتیجه جزیره ای عمل کردن، و نهادینه نشدن مفهوم بحران و سانحه توضیح داد. در مجموع، دلالت یافته ها بر این است که سمن های مدیریت بحران، به معنای واقعی، در مدیریت بحران مؤثر نیستند.