محمد کاظمی پور

جهاد یکی از مسائل مهم اسلامی است که در زمره فروع دین به شمار می رود. جنبش قادیانیه که تا حدودی مذهبی التقاطی بین اسلام و مسیحیت بود، در سال 1889 م در ایالت پنجاب هند شکل گرفت. میرزا غلام احمد قادیانی مؤسس این جنبش مدعی شد که وی به طور هم زمان مسیح و مهدی موعود است. از مهم ترین نظرات وی لغو حکم جهاد بالسیف برمسلمانان بود. هدف اصلی این پژوهش پاسخ به این سؤال است که چرا غلام احمد حکم لغو جهاد بالسیف برمسلمانان را صادر نمود؟ فرضیه مطرح شده بدین قرار است، بعد از فتوای عبدالعزیز دهلوی که حکم جهاد علیه بریتانیا را صادر نمود، این امر بازتاب گسترده ای درحرکت های اسلامی پس از وی داشت چنانکه بریتانیا از وحدت و شدت عمل مسلمانان به ناچار دست به ایجاد قادیانیه و حمایت از غلام احمد قادیانی زد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای انجام گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش با تکیه بر منابع متقدم حاکی از آن است که وی توانست از بسیاری از قیام ها علیه بریتانیا جلوگیری نماید و حدود 100 سال (1849-1947 م) تسلط بریتانیا بر پنجاب ادامه پیدا کرد.

پس از شکل گیری فرقه قادیانی توسط غلام احمد در پنجاب، این نظریه از سوی او مطرح شد که نبوت با رحلت حضرت محمد (ص) پایان نیافته و جامعه همچنان نیازمند اصلاح و ظهور پیامبر جدید است. در برابر این اندیشه، گروه هایی موضع گیری کردند و جنبش هایی را علیه آن فرقه در پنجاب به راه انداختند. در این میان مجلس احرار اسلامی مهم ترین نهادی بود که به شدت علیه این فرقه فعالیت داشت. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل تاریخی و با بهره وری از منابع و اسناد موجود به این پرسش اصلی می پردازد که نقش مجلس احرار اسلامی در جنبش های ضدقادیانی در پنجاب چه بود؟ مدعای مطرح شده بدین قرار است: با توجه به طرح مسئله تداوم نبوت از سوی میرزا غلام احمد قادیانی و تأکید جنبش های ضدقادیانی بر تئوری تحفظ ختم نبوت، مجلس احرار اسلامی جنبش های مذکور را به گونه ای رهبری کرد که این فرقه را در زمره اقلیت های مذهبی قرار داد و از فعالیت های آن به عنوان یک فرقه اسلامی جلوگیری کرد. دستیابی به این نتیجه که تاکید مجلس احرار براندیشه تحفظ ختم نبوت، از اشاعه ادعاهای دروغین فرقه قادیانی در منطقه پاکستان جلوگیری کرد، دستاوردهای این پژوهش است.