سیده فاطمه معزی

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تحلیل مفهومی مضامین آموزش عالی محیط زیست بر اساس الگوی آموزش عالی الهی محیط زیست بود که مأموریت اصلی دانشگاهی آن، تربیت انسانهای حکیم برای خلق، نشر و تعالی فرهنگ علم و فنّاوری است. این دانشگاه با فلسفه توحیدمحور، شیوه تحقق پایداری جهان را با اخلاق فردی و اجتماعی جدید ترسیم می کند که لاجرم در راستای رضایت خالق هستی، بر روابط انسانها با محیط زیست اثرگذار است. روش: رش پژوهش، مصاحبه هدفمند نیمه ساختارمند با 31 خبره حوزوی، دانشگاهی و اجرایی بود. تحلیل کُدها و مفاهیم آموزش عالی الهی محیط زیست در مضامین فراگیر، سازمان دهنده و پایه دسته بندی شدند. تحلیل این مضامین، چیستی، چرایی و چگونگی آموزش عالی الهی محیط زیست را تبیین کرد. یافته ها: به اعتقاد خبرگان، وجود تعارض رویکرد اثبات گرا با شاکله اسلام در حوزه آموزش عالی محیط زیست، ضرورت نقد آن را برای احصای فلسفه اسلامی، پارادایم متعالی و نظریه آمایش دانش در نظام آموزشی عالی الهی محیط زیست به منظور تحقق پایداری، معلوم کرد؛ زیرا این فلسفه بر اخلاق کمال گرا و غایت مدار بر روابط انسانها با محیط زیست پرتوافشانی می کند. نتیجه گیری: برای گذار از رویکرد اثبات گرا، احصای دستگاه واره فلسفه آموزش عالی الهی محیط زیست تبیین شد.

مفهوم دانشگاهِ «پایدار» برخاسته از پارادایمهای رایج مبتنی بر توسعه اقتصادی، اجتماعی، و زیستمحیطی است که بر عقلانیت و تفکر سیستمی استوار است و با رویکرد میانرشتهای، مشکلات را شناسایی و برای رفع آنها اقدام میکند. ولی غفلت از بوم معرفتی، نارسایی این پارادایمهاست. هدف این پژوهش، تبیین روششناسی گذار از پارادایمهای رایج به پارادایم معنوی برای دانشگاه پایدار است. برای این منظور، با روش فراترکیب به گردآوری پژوهشهای کیفی حوزه پایداری، ارزیابی آنها، تحلیل یافتههای مرحله ارزیابی، کشف نکتههای اساسی، و ترکیب و تبدیل آنها به یک جایگزین کلیتر پرداخته می شود. با بررسی 46 پژوهش حوزه پایداری، نتایج نشان میدهد که پارادایم معنوی پویا مبتنی بر خِرد و دانش عینی با حکمت الهی دانشگاههای کشور همسوست.

بحران های محیط زیستی یکی از مهم ترین چالش هایی است که جامعه بشری با آنها مواجه است. این تحقیق در پاسخ به چرایی وجود بحران های محیط زیستی علی رغم تشکیل نهادهای مرتبط و فراگیر شدن مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار- و واکاوی جایگاه محیط زیست و چگونگی رابطه انسان با آن در اندیشه اسلامی انجام شده است. هدف این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی به انجام رسیده، تبیین، تحلیل و مقایسه سه گذرگاه تفکر منطقی، انتقادی و فلسفی توسعه پایدار است. نقد و تحلیل دیدگاه های موجود حاکی از آن است که علاوه بر پیشرفت های قابل ملاحظه در جهان و برپایی معاهدات بین المللی، کنوانسیون ها و سمپوزیوم ها در زمینه پایداری، در راستای حفظ محیط زیست و بقای انسان نبوده و نگاه صرف فنی و مادی، تاکنون پاسخگوی مسائل پیش روی توسعه و پایداری، نبوده است. لذا دستیابی به افق های بلندمدت پایداری و ابعاد آن، نیازمند چشم اندازی عمیق تر و فراتر از مسائل فنی محض و علم سکولار است. این مقاله تفکر فلسفی را که بر اخلاق و فلسفه اسلامی مبتنی است و بر مطالعه بحران های زیست محیطی با کمک هم زمان عقل، عرفان، اخلاق، قرآن و شریعت تأکید دارد، پیشنهاد می نماید.