ابرار الحیدری

در سال هفتم هجرت به دلیل مهاجرت عده ای از مسلمانان به حبشه، فشارهای مشرکان و سران قریش به مسلمانان و پیامبر اکرم (ص) شدت یافت تا جایی که امنیت جانی پیامبر (ص) به خطر افتاد و برخی از آنها به طور آشکار ابوطالب را تهدید به ترور پیامبر (ص) اکرم کردند. همین مسئله باعث شد تا ایشان به همراه بنی هاشم در شعب ابی طالب -جایی که منازل بنی هاشم- بود جمع شوند. اگرچه درباره چگونگی محاصره اختلافایت وجود دارد، آنچه مسلم است عدم امکان خروج آزادانه پیامبر از شعب است که ارتباط مستقیم حضرت با جامعه پیرامونی و مسلمانان خارج شعب را دچار مشکل کرد. سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا حضرت در این سه سال دعوت به اسلام را تعطیل کرده و به تحکیم آموزه های دینی میان مسلمانان بنی هاشم حاضر در شعب اکتفا کرد و یا آنکه روش جدیدی را در دعوت به اسلام به کار بردند؟ این پرسش زمانی اهمیت می یابد که برخی از کتاب ها محاصره پیامبر (ص) در شعب را به غیبت امام (عج) از امت تشبیه کرده و انقطاع از رهبر را دلیل بی نیاز بودن از وی ندانستند. در این نوشتار سعی می شود وضعیت دعوت در این سه سال بررسی شود.

انقطاع وحی و ختم نبوت یکی از اندیشه های مسلم و مورد اجماع علمای اسلامی است. انفتاح باب الهام نیز پس از ختم نبوت از دیگر مسائل کلامی است که مورد توجه و عنایت علما با رویکردهای مختلف قرار گرفته است. از جمله علمای امامیه با تأکید بر انقطاع وحی بر انفتاح باب الهام نیز توجه خاص نموده اند؛ زیرا امامان خویش را برخوردار از علم ویژه الهی می دانند که از آن به الهام و تحدیث یاد می کنند. اخیراً با توجه به این تقریری که شیعه از علم امام ارائه می کند، بعضی خواسته اند شیعه را تنزل دهنده خاتمیت و علم امام را ناقض انقطاع وحی قلمداد نمایند. ازاین رو در این جستار برآنیم پس از بررسی مفاهیم دخیل در بحث، حقیقت وحی، رابطه آن با الهام و انواع تبیین هایی را که اندیشمندان امامیه با رویکردهای مختلف درباره تفاوت نبوت و امامت یا وحی و الهام داشته اند، بنمایانیم و ساحت شیعه را از این نسبت ناروا مبرا سازیم.