امیر شفقت

در بسیاری از دست نویس ها و دیوان های تصحیح شده حافظ، غزلی با مطلع «دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما/ چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما» آمده است که به اعتقاد بسیاری از حافظ پژوهان و مصحّحان، اصیل است و حتی بسیاری معتقدند که خواجه این غزل را تحت تأثیر داستان شیخ صنعانِ عطار سروده است. اما محمّدامین ریاحی آن را الحاقی دانسته است و سلیم نیساری آن را در دیوان حافظ مصحَّح خویش جزو غزل های الحاقی آورده است. در این پژوهش، غزل مذکور را بر اساس دو اصل مهم در متن شناسی، یعنی نسخه شناسی و سبک شناسی، مورد بررسی قرار می دهیم تا درجه اصالت آن آشکار شود.

«بازیگری در باغِ هویت ایرانی؛ سرنمونی حافظ» تازه ترین نگاشته آقای دکتر فرهنگ رجایی استاد دانشگاه کارلتون کانادا، درباره حافظ است که دغدغه اصلی نگارنده آن «بازیگریِ ایرانیان و قواعد بازی آن» در طول تاریخ است و اینکه چرا ایرانیان با داشتن تمدنی بزرگ و ورود به عصر تمدن سازِ صفوی، از بازیگری و نقش آفرینی در عرصه جهانی بازماندند و به جایِ آن با هوراکشی، نظاره گری، مصرف کنندگی، و برهم زنندگی در حاشیه تاریخ ماندند و اینک آیا می توان با الگو قراردادن بنیان اندیشه و نظام فکری حافظ، ایران و ایرانی را برای ورود به دنیای مدرن و خلق جهانی نو آماده کرد و اینکه می توان این نظام را به عنوان سرنمونی موفق برای بازیگری و نقش آفرینی ایران شهریان عرضه کرد؟ در این مقاله به برخی از دیدگاه های مؤلف این کتاب درباره حافظ و سرنمونی وی و پاسخ به پرسش های مطرح شده و نیز برخی دلایل نقش ناآفرینی ایرانیان پرداخته شده است.    

تاز هترین کتاب دکتر غلامعلی حدّاد عادل درباره حافظ به نام «آهوی وحشی » برگرفته از یکی از مثنوی های سروده خواجه شیراز است. این کتاب هشت مقاله در باب حاف ظشناسی است و به مباحثی در رابطه با عشق حافظ و ش بزنده داری ها و سحرخیزی های وی، معنای واژ گانی و عرفانی و اجتماعی رند و مطالبی در باب پیوند و انس با قرآن، یادداشت هایی بر دیوان حافظ از نظر ارتباط شعر او با شعرای پیشین و گاهی ترجیح ضبطی بر ضبط دیگر، بهره نثر فارسی از شعر و در نهایت بررسی مثنوی «آهوی وحشی » از نظر معنا، ترتیب ابیات و نسخه شن اسی، م یپردازد. در این مقاله پیشنهادهایی درباره برخی نظریات و دریافت های آقای حدّاد عادل آورده شده است.