فاطمه افشارمنش

یکی از موضوعات مهم در حقوق جزا، بحث مسئولیت کیفری است. ارتکاب جرم در شرایطی که قابلیت انتساب به مرتکب را داشته باشد موجب استقرار مسئولیت کیفری و مجازات خواهد شد مگر آنکه مجرم به دلایلی قادر به تحمل مسئولیت جزایی نباشد. اگر فردی حین انجام یک فعل مجرمانه به دلایلی نظیر نوعی بیماری روانی، فاقد اراده بوده و آگاهی و درک صحیحی از مجرمانه بودن رفتار خود نداشته باشد، مجرم محسوب نشده و مجازات نمی شود. از این رو طبق قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بیماری های روانی یعنی بیمار ی هایی که سلامت عقل و روان را تحت تاثیر قرار می دهد و اراده را از انسان سلب می کند، فرد را در حالت جنون قرار داده و از مسئولیت کیفری می رهاند. اما باتوجه به اینکه همه بیماری های روانی اراده را بطور کامل سلب نمی کنند تعیین اینکه یک فرد بیمار دارای اختلال روانی تا چه حد دارای مسئولیت کیفری است از اهمیت بسزایی برخوردار است و از این رو آگاهی و دقت نظر قضات را می طلبد تا باتوجه به هر بیماری و میزان مسلوب اراده بودن فرد برای وی تعیین مجازات نموده و از محدوده عدالت خارج نشوند. همچنین از نوآوری های قانون مجازات اسلامی 1392 همچون قوانین سایر کشورها بکارگیری مفهوم اختلال روانی مجرمانه به جای واژه جنون و وسیع تر کردن گستره عامل های موثر در رفتار مجرمانه، یک قدم در راه شناسایی مسئولیت نقصان یافته می باشد. با این حال، همچنان تنها اثر حقوقی اختلال روانی در حوزه جنون جای می گیرد.