راحله حسن پور

تفکیکیه مکتبی است که میرزا مهدی اصفهانی آن را بنا نهاده است. این مکتب به بررسی و تفکیک سه عنصر مهم شناخت یعنی مفاهیم دین، فلسفه و عرفان می پردازد. قصیده ی تفکیکیه نمونه ای از اشعار عربی استاد محمد رضا حکیمی است که با هدف تفکیک این سه مکتب سروده شده است. اصطلاح مکتب تفکیک به معنایی که طرفداران این مکتب از آن سخن می گویند جدید و بی سابقه است اما اگر به ریشه های این جریان فکری توجه کنیم می بینیم که نه تنها جدید نیست بلکه از قدیمی ترین جریان های فکری شناخته شده است. مقاله حاضر به بررسی ساختاری و محتوایی این قصیده و نیز معرفی مکتب تفکیک و آموزه های آن می پردازد.این پژوهش با رویکردی هنری-بلاغی به موضوعی عرفانی-اسلامی پرداخته است.برخی نتایج حاصل از پژوهش به قرار زیر است:- بر اساس آراء تفکیکیان نمی توان سه شاخه ی اصلی علوم یعنی فلسفه ،عرفان وعلوم قرآنی را از هم جدا کرد وبین آنها مرز قائل شد چرا که آنها منوط به یکدیگر هستند وبرای تاویل متون قرآنی تعقل وتامل نیاز است.- در ساختار این قصیده،ردیف به صورت تقلیدی رعایت شده است.در قافیه ها حرف روی همزه است؛و از نظر وزنی نیز پیرو قوانین سنتی عروض بوده و در بحر وافر سروده شده است.-استفاده از رمز،نمادو صور خیال و بازی با کلمات در این سروده کم رنگ است. واژه های کلیدی:مطالعات عرفانی، مکتب تفکیک، محمد رضا حکیمی ، قصیده تفکیکیه.

إنّ تأثّر الأدب بالظروف الاجتماعیه أمر یتّفق علیه کثیر من النقاد والمفکّرین؛ کما أنّ الازدواجیّه یمکن أن تکون إحدی مظاهر تأثّر الشاعر من الظروف الاجتماعیه، وهذا یعنی کلّما تتناقض آمال الشاعر ومعتقداته مع واقع المجتمع تنعکس هذه الازدواجیه فی أشعاره. لقد کان الواقع الذی یعیش فیه الشعراء المعاصرون یقدم تناقضات شدیده تنعکس فی نفوسهم ومن ثمّ فی أشعارهم. فإلیاس أبوشبکه (1947- 1903) _الشاعر اللبنانی المعاصر_ من الشعراء الذین عاشوا فی مرحله اشتدّ فیها الصدام بین المثل العلیا وبین الماضی والحاضر؛ خاصه بعد الحرب العالمیه وما وقعت فی البلدان العربیه من الأحداث السیاسیه والاجتماعیه. وهذا ما أدّی إلی ظهور التناقضات فی أشعاره. فمنجزات هذا البحث الذی تمّ بمنهج وصفی _تحلیلی توحی إلی وجود أنواع من التناقضات فی أشعار الشاعر ک ا زدواجیه الخیر، والشر، والماضی، والحاضر، والتفاؤل، والتشاؤم، والحبّ، والبغض، والرجاء، والیأس، والنور، والظلمه.