مژگان موسوی نقلی

تغییر و تحولات متعدد در ساختار خاورمیانه از آغاز شکل گیری تاکنون باعث شده که برخی این منطقه را اساساً «منطقه ای ناتمام» تلقی کنند. وقوع خیزش های عربی از سال 2011 گرچه در بطن روندها و جریان های تاریخی پیشین ریشه دارد؛ اما دامنه و گستره آن به حدی بوده است که می توان از آن به عنوان شروع یک «فرایند تاریخی» جدید، مشابه آنچه پس از جنگ جهانی اول رخ داد، یاد کرد. اثرات ناشی از این خیزش ها، در مسائل بسیار مهم و جدی همچون خشونت و افراط، به کارگیری تروریسم برای اهداف سیاسی، جنگ های نیابتی منطقه ای، رقابت های کلاسیک و نوین قدرت های بین المللی و تلاش برای شکل دادن به شرایط جدید سیاسی و استراتژیک توسط کشورهای مهم منطقه، قابل مشاهده است. از میان بحران های متعددی که از آغاز تحولات عربی در این منطقه شکل گرفته، بحران سوریه به عنوان هسته مرکزی و اهرم تعادلی مابین صف بندی های قدیم و جدید منطقه، مطمح نظر است. اهمیت حیاتی سوریه به عنوان متحد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران سبب شده که آینده این کشور در رأس موضوعات حائز اهمیت برای ایران قرار گیرد. از این رو هدف این مقاله درنظرگرفتن آینده های احتمالی بحران سوریه در قالب سناریوهای محتمل و ممکن و تبعات آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران است. لذا با به کارگیری مفاهیم رویکرد رئالیستی که به زعم نگارنده بهتر می تواند وضعیت خاورمیانه را به تصویر بکشد و با بهره گیری از روش سناریونویسی به دنبال تبیین مسئله پژوهش می باشد.

 در گستره وسیع حوزه نوروز، کشورهایی که علاوه بر نوروز، در سایر شاخصه های فرهنگی هم چون دین، حافظه تاریخی، مشاهیر، هنرها و غیره اشتراک دارند؛ تحت عنوان هسته مرکزی این حوزه، از پتانسیل های بیشتری برای همسویی و همگرایی با یکدیگر برخوردارند. آینده اندیشی پیرامون این اشتراکات، می تواند زمینه ساز این مهم باشد. در این پژوهش با استفاده از روش آینده پژوهی در پی پاسخ به این سوال بودیم که ، سناریوهای ممکن و محتمل در روابط فرهنگی کشورهای هسته مرکزی حوزه نوروز کدامند و آینده مطلوب پیش روی آنها چیست؟ فرضیه این گونه مطرح شد که سناریوهای وحدت، همگرایی، تعامل، رقابت و تعارض سناریوهای ممکن می باشند. همگرایی، تعامل و رقابت، سناریوهای محتمل، و سناریوهای تعارض و وحدت دور از انتظار به نظر می رسند. همگرایی فرهنگی به عنوان سناریوی مطلوب، در صورتی که در اولویت دیپلماسی فرهنگی کشورهای ذی ربط قرار گیرد، در بلند مدت قابل حصول است.