قباد طهماسبی

یکی از مواردی که از آن به عنوان چالش پنهان یاد می شود، پیشامد سیلاب به عنوان یک مخاطره روز افزون است. اگرچه سیاست گذاری اثربخش، فراهم آوردن امکانات و منابع لازم، صورت بندی پیش بینی های مناسب، تهیه سناریوهای مناسب و عملیاتی سازی اقدامات برنامه ریزی شده در مراحل پیش، حین و پس از وقوع بحران، در زمره وظایف اصلی نهادهای دولتی است، اما شیوه انجام این وظایف در سطوح مدیریت سیاسی متفاوت است. در این پژوهش ضمن ظرفیت سنجی مراحل مدیریت بحران وقوع سیلاب در شهر ایلام از نگاه گروه های هدف این موضوع بررسی می شود. رویکرد پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش شناختی آمیخته است. مطالعه مبانی و استخراج شاخص های مطالعاتی به روش کتابخانه ای و در بخش میدانی مبتنی بر روش پیمایش گروه های هدف و بهره گیری از ابزار پرسشنامه و مصاحبه بوده است. در فرآیند کار از آزمون های t تک نمونه ای و تحلیل عاملی بهره گرفته شده است. مطابق رویکردهای نظری مراحل مدیریت بحران و با اندازه گیری نحوه واکنش به آن، 45 متغیر مستخرج از مبانی، در قالب پرسشنامه لیکرت به صورت گلوله برفی در اختیار 73 نفر از خبرگان، کارشناسان، مدیران، اعضای انجمن ها و نهادهای ذیربط شهری قرارگرفت. با ارزیابی متغیرهای با وضعیت نامطلوب درمیان متغیرهای مورد سنجش مدیریت بحران سیل براساس آزمون تی تک نمونه ای متغیرهای چند پارچگی مدیریت و آسیب پذیری، دارای ارتباط مستقیمی با یکدیگر بوده و عدم مدیریت کالبدی و فقدان اجرایی ساختن بازآفرینی پایدار بافت های فرسوده شهری به عنوان عوامل نامطلوب با میانگین پایین نظری تشخص داده شدند. در بخش نهایی با تلخیض 28 شاخص در ۴ عامل اصلی، رویکردهای موجود در قبل وضعیت بحران شهر استتخراج شدند. شواهد موجود نشان می دهد که عملکرد، حوزه اختیارات، و بینش راهبردی سازمان های مدیریت بحران شهر پاسخگوی مقابله احتمالی با بحران سیل را نخواهند بود.شواهد موجود نشان می دهد که عملکرد، حوزه اختیارات، و بینش راهبردی سازمان های مدیریت بحران شهر پاسخگوی مقابله احتمالی

گفتمان تغییر اقلیم و مخاطرات پیش رو بخشی از مباحثی است که آمایش سرزمین به آن ورود کرده است. پویایی تغییرات جهانی و رویکرد حاکمیتی دولت های جهان شمول چشم اندازهای جدیدی را به روی مباحث آمایش سرزمین گشوده است. یکی از مواردی که از آن به عنوان چالش پنهان یاد می شود پیشامد سیلاب به منزله یک مخاطره روزافزون است. هدف این پژوهش مدل سازی متریک یا سنجه به منزله واحد پایه فضایی جهت پیش بینی رخداد سیلاب است. در مقاله حاضر، ضمن به کارگیری نرم افزار MikeUrban 2019، متناسب با اهداف پژوهش، از طیف وسیعی از ابزارها و مراحل پردازش کمی استفاده شد. به منظور پیش بینی سیلاب، عوامل رخدادی گذشته شامل؛ مرور مبانی و مطالعه شاخص های عملیاتی به صورت پارسل، با استفاده از تصاویر سنجنده  OLIماهواره لندست ۸ مرتبط با سال 2020 با روش تفسیر تلفیقی، نقشه پایه شهر ایلام در فصول ترسالی سال (پاییز و زمستان و بهار) تحلیل و ساخت نقشه پوشش شهر در دو کاربری False Color (Urban) و Land/Water تهیه و انجام و در ادامه به منظور تعیین صحت و دقت نقشه های پوششی از تصاویر Google Earth استفاده شد. با ترکیب چهار سنجه منتخب با بیشترین همبستگی فضایی در 50 نقطه تصادفی شهر، سنجه های شش ضلعی با مساحت های بهینه انتخاب و الگوهای فضایی تحلیل شدند. مطابق نتایج، در پیشامد بالفعل 1 تعداد ۸ سنجه فضایی با مساحتی معادل 68 هکتار و پوشش 5/1 درصدی از کل محدوده شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارند. در پیشامدهای 8/0 و 9/0 تعداد 19 سنجه با مساحت 170 هکتار، 6/3 درصد از پوشش کاربری های محدوده در معرض خطر بالقوه قرار دارند. ضمن اینکه بین پیشامد سیلاب با نوع سنجه و میزان و جهت شیب و همچنین تراکم و عرض شبکه معابر از یک طرف و شبکه زهکشی همبستگی بالایی وجود دارد، در پیشامدهای زیاد ( 1 8/0) تعداد 28 سنجه در گروه کاربری های مسکونی در مقیاس طرح تفصیلی با مساحت 5/76 هکتار، بایر و محصورشده با 55/70، شبکه معابر با 75/29، و پارک و فضای سبز با 17 هکتار خطرپذیرترین کاربری ها تشخیص داده شدند. از میان همه گروه های کاربری خطرپذیر، 5/29 درصد در گروه نوساز، 5/44 درصد در گروه قابل نگهداری، و 18 درصد در گروه بافت فرسوده تشخص داده شدند.

پژوهش حاضر به بررسی وضعیت بهداشت و شرایط اجتماعی - فرهنگی در پارک های شهری (نمونه موردی: پارک های شهر ایذه) می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز، از طریق بررسی های اسنادی - کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل یافته ها به کمک آمارهای توصیفی و استنباطی در نرم افزار SPSS20 انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش کل جمعیت شهر ایذه بوده و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 391 نفر برآورد شد. سپس با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز از بازدیدکنندگان پارک های شهر ایذه جمع آوری شد. نتایج حاصل از پرسشنامه با استفاده از آزمون پارامتریک تی (t) تک نمونه ای نشان داد که از بین شاخص های بهداشتی و اجتماعی و فرهنگی، شاخص های اجتماعی - فرهنگی و بهداشتی به ترتیب با میانگین های 43/2 ، 86/1 به ترتیب در بهترین تا بدترین شرایط قرار دارند. همچنین نتایج حاصله از پرسشنامه با استفاده از آزمون پارامتریک آنووا، نشان داد که از بین 10 پارک موجود در ایذه (پارک های مورد بررسی در این پژوهش)، پارک های شادی، شهر، سلطان دین آور، آزادگان، شهربازی، بانو، صخره ای، ولیعصر، بهاران و لاله با میانگین های 27/2، 26/2، 24/2، 23/2، 22/2، 21/2، 19/2، 18/2، 17/2، 10/2، به ترتیب در بهترین تا بدترین شرایط قرار دارند (با توجه به میانگین نرمال 3)، هیچکدام شرایط نرمال بهداشت و شرایط اجتماعی - فرهنگی را ندارند. این مهم نشان دهنده عملکرد نامطلوب مدیریت شهری ایذه در هر دو بخش ذکر شده می باشد.

هدف این پژوهش بررسی وضعیت پراکندگی (یکی از عناصر اصلی پدافند غیرعامل)، جغرافیایی جمعیت شهری استان های نیمه شرقی کشور با رویکرد پدافند غیرعامل است. روش کار در این پژوهش ترکیبی از روش های اسنادی، توصیفی و تحلیلی است. در این پژوهش برای سنجش وضعیت پراکندگی جغرافیایی جمعیت شهری استان های نیمه شرقی کشور (پدافند غیرعامل)، از مدل های مقایسه ی درصد جمعیت شهر مرکز استان با مجموع جمعیت شهری سایر شهرستان های استان (برای سنجش میزان تمرکز جمعیت در شهر مرکز استان)، قانون رتبه - اندازه زیپف و الگوی نخست شهری، استفاده شده است. نتایج مدل سنجش میزان تمرکز جمعیت در شهر مرکز استان نشان داد که استان های خراسان رضوی و کرمان به ترتیب با تجمع 07/64 و 01/34، درصد جمعیت شهری استان در شهر مشهد و کرمان بدترین وضعیت (رتبه پنجم)، و بهترین وضعیت (رتبه اول)، را در بین پنج استان بررسی شده دارند. بررسی شاخص نخست شهری در استان های مورد بررسی نشان می دهد که همه ی استان های بررسی شده با پدیده نخست شهری مواجه می باشند که در این بین شهر مشهد بدترین حالت را در بین استان های بررسی شده دارد. نتایج مدل رتبه – اندازه زیپف نشان می دهد که جمعیت شهری شهرستان های استان های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و کرمان، نسبت به مدل رتبه - اندازه زیپف فاصله داشته؛ که به ترتیب با 25/51 -، 03/36-، 20/26-، 78 /23- و 26/21-، درصد از بدترین تا بهترین وضعیت قرار دارند که در این بین وضعیت استان های خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان از سایر استان ها بدتر است. بنا بر نتایج به دست آمده از مدل های مختلف این پژوهش به این نتیجه می رسیم که استان خراسان رضوی با تجمع 07/64، درصد جمعیت شهری استان در شهر مشهد، 25/10 برابر بودن جمعیت شهر مشهد نسبت به جمعیت شهری دومین شهرستان استان و کمبود 25/51 - ، درصدی جمعیت شهری استان با جمعیت ایده آل، بدترین حالت (عدم رعایت پدافند غیرعامل جمعیتی)، را در بین استان های موردبررسی دارا است و استان کرمان با تجمع 01/34، درصد جمعیت شهری استان در شهر کرمان، 57/2 برابر بودن جمعیت شهر کرمان نسبت به جمعیت شهری دومین شهرستان استان و کمبود 26/21-، درصدی جمعیت شهری استان با جمعیت ایده آل، بهترین حالت (رعایت پدافند غیرعامل جمعیتی)، را در بین استان های موردبررسی دارا است.

توسعه انسانی از رویکرد توانایی های شخصی با توجه به بردار عملکرد متفاوت لذت بردن از سطوح مختلف رفاهی به عنوان یکی از بهترین شاخص های رفاهی مد نظر است. از طرفی برای توازن توسعه و رشد در تمامی سطوح، مداخله دولتی یا کیفیت دولت (حکمرانی خوب) امری ضروری است. لذا هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه علی میان توسعه انسانی و حکمرانی خوب برای کشورهای در حال توسعه آسیایی می باشد. بدین منظور با استفاده از روش پانل علیت و داده های 2013-1996 به بررسی ارتباط میان آن ها پرداخته شده است. نتایج نشان داده است که در بلندمدت بین حکمرانی خوب و توسعه انسانی رابطه علی دوطرفه وجود دارد، ولی در کوتاه مدت این رابطه یک طرفه و از سوی توسعه انسانی به حکمرانی خوب می باشد.

تجارب ایران و جهان نشان داده اند که با برنامه هایی آمرانه، یک جانبه، از بالا به پایین و بدون مداخله و نظرخواهی از مردم (به عنوان بهره برداران اصلی برنامه ها) نمی توان راه به جایی برد. چنین برنامه هایی به جای بهبود شرایط زیست و رضایت مردم، اسباب بی اعتمادی و ناامیدی آنان را نسبت به اداره ی مطلوب امور شهر توسط مدیران شهری را سبب شده است. لذا با توجه به چنین واقعیاتی، جای آن دارد که از راهکارهای مشارکت و در سطحی بالاتر، شراکت و توانمندسازی اجتماع محلی و نیروهای غیردولتی دخیل(شهروندان، بخش خصوصی، مالکین و غیره) مدد جست. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی بوده و داده ها و اطلاعات موردنیاز، از طریق بررسی های اسنادی- کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شده سپس جهت تجزیه وتحلیل یافته ها از نرم افزار SPSS20 و آزمون های آن شامل؛ Descriptive Statistics: Frequencies, Descriptives, Explore جهت محاسبه فراوانی ها، درصد فراوانی ها، فراوانی تجمعی، میانگین ها و غیره استفاده شد. در قسمت آمار استنباطی از طریق انجام آزمون های(همبستگی، ویلکاکسون و کای اسکور) اقدام به تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده نموده ایم. درنهایت و با توجه به موضوع تحقیق راهکارهایی جهت ارتقاء وضعیت مشارکت مردم شهر دره شهر (ازنظر 1 - کمک و همیاری به شهرداری، 2- شرکت در فعالیت های شهروندی،     3 - تمایل به مشارکت با شهرداری، 4 - بهداشت شهر و سامان دهی صنوف مزاحم و آلودگی ها،   5- خدمات رفاهی و عمومی،6- اجتماعی، فرهنگی و مذهبی،7 -   فضای سبز  و زیبایی بصری و نورپردازی سطح شهر) ارائه شده است. نتایج حاصله از پرسش نامه از 7 شاخص موردبررسی در شهر دره شهر که خروجی آزمون کای اسکور می باشند به ترتیب به شرح زیر است344/198، 148/195، 984/264، 902/359، 475/313، 492/336، 770/457. جامعه آماری این پژوهش کل جمعیت شهر دره شهر بوده و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 366 نفر برآورد شده است. که نتایج به دست آمده نشان می دهد با توجه به این که مدیران شهری دره شهر نسبت به مشارکت مردم کم توجه اند اما شهروندان دره شهری تمایل و توان فراوانی به مشارکت در امور شهر رادارند و مدیران شهری باید بستر لازم را برای مشارکت همه جانبه نیروهای مردمی فراهم نمایند. درنهایت راهبردهای برون رفت از این مشکل و ترسیم وضع مطلوب آن ارائه گردید. سپس با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه که روایی آن از طریق پیش آزمون تائید شده بود، اطلاعات موردنیاز از مردم شهر دره شهر جمع آوری شد.