عبدالله خرم بخت

صنعت حمل و نقل دریایی در ایران دارای پیچیدگی ها و نواقصی است که نشان می دهد علاوه بر مطالعات فراوان هنوز تکمیل نشده است. این مطالعه با هدف تعیین بهینگی/ تعامل زنجیره ارزش به کمک تئوری بازی در این صنعت مصمم است روابط همکارانه و غیرهمکارانه اعضای یک زنجیره را براساس مولفه های قیمت، منفعت (سود) و هزینه نمایان کند. با استفاده از اطلاعات تجربی 5 تن از خبرگان امور دریایی و بهره گیری از روابط ریاضی به تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش پرداخته شد. مقایسه نتایج نشان داد که همکاری اعضا یک زنجیره ارزش برای بدست آوردن سود و پیروی از دیگر اعضا (بازی استکلبرگ) بسیار مناسب تر از وضعیت غیرهمکارانه ومستقل است. از طرفی استراتژی های قیمت گذاری همکارانه برای اعضا در زنجیره ارزش بهتر است. از این رو پیشنهاد می گردد عناصر یک صنعت در راستای پیروی از تفکر سیستمی، در تمام فعالیت های خود تعامل و هم افزایی داشته باشند.

دو مسئله اساسی در منطقه بندی شهرها مطرح است. به دلیل پیچیدگی های محیط های شهری، روش های مرسوم راهگشای این مسائل نیستند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر، با استفاده از الگوریتم AZP به ارائه راهکاری برای این مسائل و پیاده سازی آن در یک منطقة شهری (زنجان) پرداخته می شود. روش های خوشه بندی فضایی (مانند AZP) در سال های طولانی توسعه یافته اند و با ترکیب و معاوضة واحدهای پایه فضایی (مانند محله های شهری، همسایگی ها، واحدهای مصنوعی چهارگوشه و...)، به همراه بهینه سازی توابع هدف، همگنی نواحی و فشردگی شکل فیزیکی، ناحیه یا منطقه را شکل می دهند. برای آزمودن بهینگی منطقه بندی حاصل، از لحاظ همگنی و فشردگی، پارامترهای فشردگی و همگنی برای چندین شاخص، به عنوان نمونه یک بار برای منطقه بندی حاصل از الگوریتم AZP و یک بار برای منطقه بندی طرح تفصیلی شهر زنجان محاسبه شدند. برای ارزیابی همگنی در سطح سراسری، از آماره موران I و برای ارزیابی شکل فیزیکی ناحیه بندی ها از پارامتر فشردگی استفاده شد. مطابق نتایج، از 13 شاخص مورد استفاده، 12 مورد دارای الگوی توزیع تصادفی اند و تنها یک شاخص، الگوی اولیه را حفظ کرده است. همچنین ناحیه بندی از لحاظ ایجاد مناطق همگن، کارایی مناسبی دارد؛ علاوه بر این ها، نواحی ایجادشده، بسیار فشرده تر از نواحی منطقه بندی شده در طرح تفصیلی شهر زنجان است.