صدیقه کرمی نسب

یکی از جلوه های عمده استمرار توسعه نیافتگی را می توان در پیوستگی و حتی تشدید شکاف درآمد و ثروت میان کشورهای فقیر و کشورهای غنی، در جهان امروز مشاهده کرد. به عبارت دیگر، در همه کشورها اعم از پیشرفته و عقب مانده مناطقی از جمله روستاها وجود دارد که از رشد و توسعه کمتری نسبت به سایر مناطق برخوردارند و مردم این مناطق به دلایلی که خارج از کنترل آنها بوده از سطح رفاه کمتری نسبت به بقیه بهره می برند. از سوی دیگر تجربیات تمامی نظریات توسعه نشان می دهد که دستیابی به توسعه در هر سطحی و با هر هدفی که باشد نیازمند برنامه ریزی اصولی، کارامد و اجرای دقیق آن است. اما مسئله اصلی این است چه دلیلی باعث این شده که بعضی از مناطق از جمله نواحی روستایی که دارای منابع مهم و برتری های جهت رشد و توسعه می باشند نه تنها هیچ پیشرفتی نداشته اند بلکه به عنوان یک منطقه توسعه نیافته نسبت به مناطق اطراف خود باقی مانده اند. هدف اصلی این پژوهش جمع یندی مطالعات مربوط به موانع، چالش ها و تله توسعه نیافتگی و یا همان تله فقر در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل محتوا است. این پژوهش، در زمره پژوهشهای اسنادی و کتابخانه ای جای می گیرد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و رویکرد تحقیق کمی – کیفی با تأکید بر کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مقالات چاپ شده در ارتباط با موضوع پژوهش است که درنشریات داخلی و خارجی استفاده شده است. بر این اساس 95 مقاله انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که با توجه به تحلیل محتوای مطالعات صورت گرفته تله ی توسعه نیافتگی در نواحی روستایی در 4 معیار(تله های بهره وری، آسیب پذیری اجتماعی، نهادی و محیطی) مورد بررسی قرارگرفته شد، که بیشترین شاخصهای مربوط به تله های بهره وری، آسیب پذیری، نهادی و محیطی به ترتیب نوسان قیمت محصول، فقدان سرمایه و پس انداز، ضعف نهادها و فقدان زیرساخت و شبکه ارتباطی نسبت به سایر شاخصها می باشند. همچنین در مجموع تله ی آسیب پذیری اجتماعی و شاخصهای مربوط به آن بیشتر از سایر تله های توسعه نیافتگی در نواحی روستایی مورد توجه واقع شده است.

کیفیت زندگی شهری از سال 1970 به طور مشخص و قابل ملاحظه ای در مطالعات اجتماعی لحاظ شده است و معنای وسیعی ای در ارتباط با خوشبختی در جوامع دارد و هدف آن قادر ساختن مردم برای دستیابی به اهدافشان و رسیدن به زندگی ایده آل است. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل وضعیت شاخص های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه شهروندان در شهر گرمی با استفاده از شاخص عینی مورد ارزیابی قرار گرفته روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی می باشد، و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. ابزار پژوهش نیز پرسشنامه، که بین تمام محلات شهر گرمی به صورت تصادفی بین 250 نفر توزیع گردیده و در اخر اینکه تحلیل داده های پرسشنامه نیز از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از ان است که شاخص های مورد مطالعه به لحاظ میزان رضایت شهروندان از مؤلفه های مؤثر بر بهبود کیفیت زندگی، شاخص کیفیت بهداشت و سلامت، کیفیت تعامل همبستگی و کیفیت کیفیت حمل و نقل میتوان پذیرفت که از نظر دیگر شاخصهای منتخب پژوهش از دیدگاه شهروندان بالاترین سطح معناداری را به خود اختصاص داده اند.

طرحهای آبخیزداری نقطه شروع حفظ منابع طبیعی و استمرار دهنده آنها برای بهره برداری بهتر و ممانعت از هدررفت منابع ملی هستند و با ارزیابی کمی آنها می توان به دیدگاه روشنی در مورد بازدهی چنین اقداماتی در حوضه های آبخیز دست یافت. نکته مهم در این رابطه، میزان اثربخشی و سوددهی طرحهای آبخیزداری است که بررسی و ارزیابی عملیات آبخیزداری انجام شده را طلب می نماید تا بتوان بر اساس نتایج حاصله، ضمن تعیین راندمان عملیات آبخیزداری درحوضه فوق، تصمیم گیری در خصوص اجرای طرحهای مشابه در سایر حوضه های آبخیزرا نیز فراهم نماید. هدف از این پژوهش تعیین و شناسایی اثرات اجرای طرح های آبخیز داری بر نظام اجتماعی – اقتصادی و محیطی روستاهای واقع حوزه آبخیز بخش کردیان در شهرستان جهرم است. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و براساس آن با توجه به جامعه آماری(390 خانوار بهره بردار از این حوزه آبخیز)، حجم نمونه خانوارها بر اساس جدول مورگان برابر 190 خانوار به دست آمد. یافته های تحقیق نشان می دهد متغیرهای ارتباط با کارشناسان و مروجان، سهم نمایندگان مردم در مدیریت حوضه، میزان مشارکت مردمی، افزایش سطح باغات، کاهش خسارت سیل به راههای ارتباطی روستا، کاهش فرسایش و رسوب، حل مشکلات مربوط به کمبود آب در منطقه و قیمت اراضی باغی و زراعی به عنوان مهمترین متغیرهای اثر بخش بر اجرای این طرح بوده اند.

امروزه احساس رضایت شهروندان از محیط شهر و خدماتی که شهرداری و شوراهای شهر ارائه می دهد، عامل مهمی در جهت ایجاد انگیزه در مردم برای مشارکت در توسعه شهری و بهبود کیفیت محل سکونت خویش است. علاوه بر این رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری موجب ترغیب آنان برای همکاری با نهادهای شهری در جهت انجام بهتر وظایف و ارائه خدمات در سطح شهر می شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان رضایت مندی شهروندان نسبت به عملکرد شهرداری و شوراهای شهر گرمی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی می باشد، و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. ابزار پژوهش نیز پرسشنامه، که جامعه آماری به صورت تصادفی و با توجه به جدول مورگان بین 300 نفر از ساکنان 15 سال به بالا توزیع شده است و در اخر اینکه تحلیل داده های پرسشنامه نیز از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان دهنده رضایتمندی بالای شهروندان از عملکرد شهرداری و شوراهای شهر در بعد کالبدی- زیست محیطی و ابعاد اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی در رده بعدی قرار گرفته اند.

مخاطرات طبیعی وقایع یا فرایندهای طبیعی غالب اند که با داشتن پتانسیل هایی، موجب رسیدن آسیب ها و خسارت هایی به انسان ها و محیط زیست و رفاه آنان می شوند. خشکسالی یکی از بلایای طبیعی و بخش جدایی ناپذیر تغییرات آب وهوایی است که ویژگی های آن از قبیل شدت، مدت و بزرگی از محلی به محل دیگر تفاوت دارد. خشکسالی از خطرات زیانباری است که بیش از همه بر اقتصاد سکونتگاههای روستایی تاثیرگذاشته و ممکن است سبب تخلیه روستاها و مهاجرت دایمی گردد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش مخاطرات طبیعی(خشکسالی) در مهاجرت روستایی است. روش بکار گرفته شده در این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی است در گام نخست از مطالعات کتابخانه ای – اسنادی و پایگاه های اطلاع رسانی استفاده شده است، روش میدانی بر روش مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه که پس از گردآوری، طبقه بندی و سازماندهی اطلاعات، به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که بخش عمده از روستاییان ساکن در شهر و اطراف آن به دلیل عامل اقتصادی از جمله کاهش تولید کشاورزی و جستجوی فرصت های شغلی جدید ناشی از دوره خشکسالی به شهر مهاجرت نموده اند.

امروزه طرح هادی روستایی، به عنوان نخستین تلاش سازمان یافته و فراگیر ملی برای ساماندهی فضایی روستاهای کشور، مهم ترین ابزار مدیریت توسعه روستایی محسوب می شود. طرح هادی روستا از جمله طرح های عمران روستایی است که می تواند نقش بنیادی و زیربنایی در توسعه یکپارچه نواحی روستایی داشته باشد. اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ بیش از سه دهه از ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮای ﻃﺮح ﻫﺎی ﻫﺎدی روﺳﺘﺎﯾﯽ و اﻧﺪوﺧﺘﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎی ارزﻧﺪه در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺎﻟﺒﺪی- ﻓﻀﺎﯾﯽ، ﻻزم اﺳﺖ ﺑ ﺪاﻧﯿﻢ ﮐ ﻪ اﯾ ﻦ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﭼ ﻪ ﻧﺘ ﺎﯾﺞ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪهمراه داشته است. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی اثرات اجرای  طرح های هادی روستایی و نقش آن در توسعه روستایی بخش مرکزی شهرستان ایذه می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی -  تحلیلی می باشد، و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، ساکنان 7 روستای بخش مرکزی شهرستان ایذه ( 3466 خانوار) که بیش از 10سال از اجرای طرح هادی  در آن ها سپری شده است می باشند که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 346 نفر برآورد گردید. ابزار پژوهش نیز پرسش نامه، ساکنان خانوار روستاهای دارای طرح می باشد که روایی آن از طرف عده ای از متخصصین تأیید گردید و برای  تعیین میزان پایایی مقیاس اصلی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ میزان (85/0) استفاده گردید. برای تحلیل داده های پرسش نامه نیز از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج بدست آمده از پژوهش بیانگر این است که میانگین های مربوط به دو بعد (کالبدی واجتماعی )عملکرد بهتری نسبت به دو بعد اقتصادی و محیطی داشته است .

کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروهها از ابعاد مختلف زندگی است. این ابعاد میتواند زمینه های آموزشی، بهداشت، امنیت و اوقات فراغت و... را شامل شود، از طرف دیگر امروزه در ادبیات برنامه ریزی توسعه مباحث کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی پیوسته مورد نظر برنامه ریزان و مدیران امر توسعه است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر وضعیت شاخص های کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده در شهر جهرم، و در صورت لزوم ارائه راهکارهای مناسب در جهت بهبود کیفیت زندگی پرداخته شده است. روش پژوهش، توصیفی – تحلیلی است، برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و براساس آن با توجه به جامعه آماری(3335 خانوار)، حجم نمونه خانوارها بر اساس فرمول کوکران برابر 304 خانوار است. نتایج حاصل از این بررسی با استفاده از تحلیل عاملی نشان می دهد که این عوامل در سه گروه قرار گرفته و در حدود 068/75 درصد واریانس را تبیین می نماید. به طور کلی متغیرهایی، رضایت از وجود تسهیلات مناسب در منزل(حمام، سرویس بهداشتی و... )، رضایت از خدمات و امکانات شبه ارتباطی، رضایت از امکانات آموزشی و رضایت از امکانات بهداشتی و درمانی به عنوان مهمترین متغیرهای اثر بخش بر کیفیت زندگی روستاهای ادغام شده در شهر جهرم بوده اند.

نزدیک به سه دهه از اجرای طرح های هادی در نواحی روستایی کشور می گذرد و صرف اعتبارات ملی در مراحل مختلف تهیه و اجرای آن، تحول گسترده در زمینه های کالبدی- فضایی، مانند دگرگونی در بافت کالبدی روستا، تغییر در الگوی ساخت مساکن، هماهنگی در شبکه ی معابر روستا و تسهیل در امر رفت و آمد روستاییان را فراهم آورده است. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی آثار کالبدی اجرای طرح هادی روستایی در دهستان کرخه در شهرستان اهواز است. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیّت و روش، توصیفی- تحلیلی است و در چهار بعد مسکن، شبکه ی معابر، کاربری اراضی و بهداشت محیط در نتیجه ی اجرای طرح های هادی روستایی انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه ی آماری (1333 خانوار)، حجم نمونه خانوارها بر پایه ی فرمول کوکران برابر 298 خانوار به دست آمده است. نتایج تحلیل داده ها نشان می دهد، میزان اثرگذاری طرح هادی در روستاها در هر چهار بُعد رابطه ی معناداری دارند. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که اجرای طرح هادی روستایی در عمل موجب بهبود در متغیّرهای مورد بررسی به ترتیب در مسکن روستایی، شبکه ی معابر، بهداشت محیط و کاربری اراضی در سطح دهستان کرخه شده است که به معنای ایجاد بافت فیزیکی نسبتاً منظم و مناسب برای سکونتگاه های روستایی است.

بیش از دو دهه از اجرای طرح های هادی در نواحی روستایی کشور می گذرد و صرف اعتبارات ملی در مراحل مختلف تهیه و اجرای آن، تحول گسترده در زمینه های کالبدی- فضایی، مانند دگرگونی در بافت کالبدی روستا، تغییر در الگوی ساخت مساکن، هماهنگی درشبکه معابر روستا، و تسهیل در امر رفت و آمد روستاییان را فراهم آورده است. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی آثار کالبدی اجرای طرح هادی روستایی در بخش کردیان در شهرستان جهرم است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اجرای طرح هادی در توسعه کالبدی روستاها از دیدگاه روستاییان در روستاهای بخش کردیان شهرستان جهرم می باشد. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است و در چهار بعد ضوابط مقررات مربوط به اجرای ساخت و ساز، شبکه معابر، کاربری اراضی و بهداشت محیط در نتیجه اجرای طرح های هادی روستایی انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه آماری(1806خانوار)، حجم نمونه خانوارها بر پایه ی فرمول کوکران برابر 317 خانوار به دست آمده است. نتایج بدست آمده از پژوهش بیانگر آن است که اجرای طرح هادی در روستاهای مورد مطالعه میانگین های مربوط به سه متغیر(کاربری اراضی(50/3)، شبکه معابر(17/3) و ساخت و ساز(15/3) بهترین عملکرد نسبت به متغیر بهداشت محیط از دیدگاه روستاییان ارزیابی شده است.

مشارکت در توسعه روستایی شامل در گیر شدن مردم در فرایندهای تصمیم گیری، اجرای طرح ها از جمله طرح هادی، تسهیم آنها در فواید طرح های توسعه و درگیر شدن شان در تلاش های ارزشیابی این طرح ها می شود. و همچنین از یک فرایند فعال که طی آن گروههای بهره مند یا متقاضی با نیت بهبود بخشیدن به زندگیشان از لحاظ درامد، رشد شخصی، خوداتکایی یا دیگر ارزش های شان، بر جهت و نحوه اجرا پروژه توسعه تأثیر می گذارند. هدف از این پژوهش بررسی نگرش مشارکتی روستاییان در اجرایی شدن طرحهای هادی روستایی در دهستان کرخه می باشد. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است.که برای گردآوری اطلاعات در این مطالعه تلفیقی از روش های اسنادی و میدانی کمک گرفته شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه آماری(887خانوار)، حجم نمونه ی خانوارهای مورد پرسشگری بر پایه ی فرمول کوکران برابر 268 خانوار بوده است. نتایج بدست آمده از پژوهش بیانگر آن است که بعضی شاخص های مشارکت از جمله فردگرایی(47/3)، مسئولیت پذیری(14/4)، آینده نگری(36/3) و قانون گرایی(32/3)، بالاترین سطح معناداری را به خود اختصاص دادند و همچنین در فرایند اجرای طرح هادی میانگین مربوط به متغیر مسکن روستایی (06/4) بهترین عملکرد را نسبت به متغیر های دیگر از دید جامعه نمونه داشته است.

از سال 1377 که نخستین اقدامات برای ایجاد مدیریت روستایی در کشور انجام شد تاکنون فعالیت های گسترده ای از سوی دهیاری ها در روستاهای کشور صورت گرفت. تا حدی که در سال های اخیر دهیاری ها محرک و زمینه ساز توسعه کالبدی- فضایی روستاها شناخته می شوند. هدف اصلی این پژوهش بررسی عملکرد دهیاری ها در توسعه کالبدی- فضایی سکونتگاه های روستایی در بخش کردیان شهرستان جهرم است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و برای گرداوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه مربوط به دهیاران و سرپرست خانوار است که قبل و بعد از تشکیل دهیاری آن را مطالعه کرده است. جامعه آماری ساکنان روستاهای بخش کردیان و جامعه نمونه از 6 روستای منتخب با 1672 خانوار تعیین شده و بر اساس روش نمونه گیری کوکران حجم نمونه برابر 300 نفر برآورد گردید. برای تحلیل داده های از نرم افزار spss استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد از دیدگاه دهیاران، تغییرات چشمگیری در روستاها در شاخص های کیفیت ساخت و ساز و تثبیت و سند دار شدن املاک در روستا صورت گرفته و در زمینه شاخص های اداری- انتظامی و خدمات آموزشی تغییرات اندکی مشاهده می شود. از دیدگاه خانوارهای ساکن روستا، در بررسی عملکرد دهیاران، بهسازی و مقاوم سازی مساکن و کیفیت خدمات عمومی روستا مثبت و مکانیابی خدمات و تأسیسات منفی بوده است.