محسن فقیه

کمیته حسابرسی یکی از سازوکارهای راهبری شرکتی است که در رابطه با نقش و ویژگی های آن در پایش و راهبری ریسک واحدهای تجاری شواهد اندکی وجود دارد. بدین منظور، هدف این پژوهش بررسی تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر ریسک واحدهای تجاری است. بر این اساس، تأثیر دو ویژگی این کمیته یعنی میزان تخصص حسابداری و استقلال کمیته حسابرسی بر ریسک شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به صورت داده های ترکیبی از سال 1391 تا 1393 مورد بررسی قرار گرفته است. جهت سنجش ریسک از معیار نوسان پذیری بازده سهام که از طریق الگوی ناهمسانی شرطی خودرگرسیونی تعمیم یافته اندازه گیری می شود، استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که تخصص حسابداری و استقلال کمیته حسابرسی بر نوسان پذیری بازده سهام به عنوان معیار ریسک تأثیر مثبت دارند.

کمیته حسابرسی یکی از سازوکارهای راهبری شرکتی است که شواهد اندکی در رابطه با نقش و ویژگیهای آن در ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری وجود دارد. ازاینرو، هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین ویژگیهای کمیته حسابرسی و معیارهای عملکرد شرکتها میباشد. براین اساس، اطلاعات مربوط به 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1391-1393 به روش مقطعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر این است که بین ویژگیهای کمیته حسابرسی شامل استقلال و تخصص حسابداری اعضای آن با معیارهای عملکرد شامل نرخ بازده دارایی، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت کیوتوبین ارتباط معناداری وجود دارد.

چکیده قدرت پیش بینی کنندگی سود به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی کیفیت سود همواره مورد توجه استفاده کنندگان برون سازمانی و درون سازمانی می باشد. لذا مطالعه چگونگی تاثیر خط و مشی راهبری شرکتی و مدیریت سود به عنوان مکانیزم های مدیریتی براین ویژگی می تواند مفید باشد. از این رو، پژوهش حاضر درصدد بررسی سه هدف زیر است: هدف اول این پژوهش، بررسی تاثیر مدیریت سود بر قدرت پیش بینی کنندگی سود است. دومین هدف، اثر تعدیل-کنندگی سازوکارهای راهبری شرکتی بر ارتباط بین مدیریت سود و قدرت پیش بینی کنندگی سود را مورد مطالعه قرار می دهد و در نهایت نیز اثر تعدیل کنندگی سازوکارهای راهبری شرکتی بر ارتباط بین مدیریت سود و قدرت پیش بینی کنندگی سود باتوجه به اندازه شرکت های ایرانی مورد بررسی قرار می گیرد. به همین جهت، داده های مربوط به 121 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1387- 1392 به روش داده های ترکیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که مدیریت سود منجر به کاهش قدرت پیش بینی کنندگی سود می شود و سازوکارهای راهبری شرکتی اثر تعدیل کننده بر ارتباط بین مدیریت سود و قدرت پیش بینی کنندگی سود دارد. همچنین این اثر در شرکت های بزرگ نمونه مثبت بوده و در شرکت های کوچک نمونه علیرغم قدرت پیش بینی کنندگی بیشتر سود، منفی بوده است.

موضوع و هدف مقاله: یکی از عوامل مهم برای دستیابی به اطلاعات قابل فهم این است که شخص هنگام مطالعه بتواند آن را به درستی بخواند و اطلاعات آن را به راحتی پردازش کند. این قابلیت در مبانی نظری دهه اخیر، با عنوان خوانایی یاد می شود. خوانایی گزارش های مالی یکی از عوامل مهم اثرگذار بر تصمیمات سرمایه گذاران است. از سوی دیگر، محافظه کاری در گزارش های مالی، در انتخاب و کاربرد اصول و رویه های حسابداری نقشی تاریخی داشته و ممکن است قابلیت فهم و خوانایی گزارش های مالی را تحت تاثیر قرار دهد. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین محافظه کاری شرطی و غیرشرطی را با خوانایی گزارش های مالی در شرکت های دولتی مورد مطالعه قرار دهد. روش پژوهش: اطلاعات 59 شرکت دولتی طی سال های 1391 تا 1397 به روش تحلیل داده های ترکیبی مورد آزمون قرار گرفت. یافته های پژوهش: نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد که محافظه کاری شرطی و غیرشرطی ارتباط منفی و معناداری با خوانایی گزارش های مالی دارند که تاثیر محافظه کاری شرطی بیشتر بوده است. نتیجه گیری، اصالت و ارزش افزوده دانش: نتایج این پژوهش ضرورت توجه به مفهوم محافظه کاری و قابلیت فهم گزارش های مالی در بخش عمومی را مضاعف می سازد.

بخش مهمی از پژوهش های بازار سرمایه به قیمت سهام وآگاهی بخشی آن به ویژه درباره اطلاعات خاص شرکت ها مربوط می شود. بر همین اساس، مفهوم همزمانی قیمت سهام و عوامل موثر بر آن که بیانگر قسمتی از آگاهی بخشی قیمت سهام است، هدف پژوهش های زیادی قرار گرفته است. در تبیین این عوامل، پوشش رسانه ای مدیرعامل از جمله عواملی است که بر همزمانی قیمت سهام تاثیر دارد. به همین خاطر و از جهت اهمیت تاثیرگذاری این عامل که حاکی از چگونگی توجه سرمایه گذاران به اطلاعات خاص بنگاه های تجاری است، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر پوشش رسانه ای مدیرعامل بر همزمانی قیمت سهام است. در همین راستا، اطلاعات مربوط به 146 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1398 گردآوری شده و از طریق سیستم معادلات همزمان مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های مبتنی بر روش گشتاورهای تعمیم یافته(GMM) نشان داد که پوشش رسانه ای مدیرعامل تاثیر منفی بر همزمانی قیمت سهام داشته است. همچنین نتایج نشان داد که طبق روش رگرسیون به ظاهر نامرتبط(SUR) یک رابطه متقابل بین پوشش رسانه ای مدیرعامل و همزمانی قیمت سهام وجود دارد. این یافته ها تأکید مجددی بر نقش اطلاعاتی پوشش رسانه ای مدیرعامل به عنوان یکی از منابع مخابره اطلاعات شرکتی به بازار وکاهش نقش عوامل غیرسیستماتیک در رفتار قیمتی سهام شرکت ها است.

هدف: تدوین شاخصی ترکیبی که بتواند میزان حمایت از سهام داران را در شرکت ها نشان دهد، یکی از موضوعات بحث برانگیز در امور مالی و حسابداری است. بر همین اساس، پژوهش حاضر درصدد است تا به تدوین شاخص ترکیبی در سطح شرکت ها در بازار نوظهور ایران بپردازد. روش: با توجه به فرض های مسئله، از روش تحلیل تشخیصی جهت اندازه گیری وزن شاخص ترکیبی استفاده شده است؛ بدین صورت که اطلاعات 166 شرکت بورسی، بر اساس معیارهای تعیین شده، به دو گروه شرکت های با حمایت از سهام داران (83 شرکت) و فاقد حمایت از سهام داران (83 شرکت) تفکیک و شاخص ترکیبی بر اساس آن تدوین شده است. همچنین، نتایج بر مبنای تفکیک سال و صنعت تقویت شده و قابلیت اتکای شاخص ترکیبی پیشنهادی آزمون شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که شاخص ترکیبی پیشنهادی حمایت از سهام داران، از قابلیت اتکای بالایی برخوردار است و می تواند با دقت چشمگیری، شرکت های ایرانی را به گروه های حمایت و بدون حمایت از سهام داران طبقه بندی کند. همچنین، معیارهای معاملات اشخاص وابسته، بیشترین و رتبه افشا، کمترین وزن را در شاخص مرکب پیشنهادی داشته اند. نتیجه گیری: در مجموع یافته ها نشان داد که حمایت از سهام داران، دستاویز انگیزه های فرصت طلبانه مدیران و سهام داران کنترلی قرار گرفته و هم سو با نظریه نمایندگی است. همچنین، تغییر سنجه حمایت از سهام داران از شاخص های انفرادی به شاخص های مرکب، به پیشرفت و بسط مبانی نظری به واسطه گسترش دامنه تجزیه وتحلیل منجر می شود. این شاخص می تواند برای سیاست گذاران و سرمایه گذاران جهت طبقه بندی شرکت ها در دو گروه سهام حمایتی و سهام بدون حمایت مفید باشد.

کیفیت سود با توجه به ساختار مالکیت شرکت ها از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این در حالی است که بعضی از ساختارهای مالکیت مانند مالکیت خانوادگی دارای ویژگی های کمّی و کیفی متفاوتی در مقایسه با سایر شرکت ها هستند. یکی از این ویژگی ها، مشکل نمایندگی است که محور پژوهش های مرتبط با شرکت های خانوادگی می باشد. از سوی دیگر، مدیریت سود نیز ممکن است یکی از ابزارهای مشکل نمایندگی قلمداد شود. به همین جهت، این پژوهش درصدد است تا ارتباط بین مشکل نمایندگی و قدرت پیش بینی کنندگی سود به عنوان یکی از جنبه های کیفیت سود را با تأکید بر نقش میانجی مدیریت سود در شرکت های خانوادگی مورد مطالعه قرار دهد. بر این اساس، 340 مشاهده مربوط به شرکت خانوادگی طی سال های 1391 تا 1400 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد که مشکل نمایندگی بر مدیریت سود و قدرت پیش بینی کنندگی سود به ترتیب تاثیر مثبت و منفی معنادار دارد. همچنین نتایج بیانگر تاثیر میانجی کامل مدیریت سود بر ارتباط بین مشکل نمایندگی و قدرت پیش بینی کنندگی سود در شرکت های خانوادگی می باشد. به بیان دیگر، مشکل نمایندگی هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم و از طریق مدیریت سود (میانجی کامل) بر قدرت پیش بینی کنندگی سود تاثیرگذار است.

هم زمانی قیمت سهام و عوامل مؤثر بر آن، بخش مهمی از پژوهش های بازار سرمایه را تشکیل داده است. در تبیین این عوامل، نقش خوانایی گزارشگری مالی و پوشش رسانه ای مدیرعامل در ایجاد بستری مطلوب برای مخابره اطلاعات قابل فهم به بازار مهم هستند. به همین خاطر و از جهت اهمیت تأثیرگذاری این عوامل، پژوهش حاضر درصدد است تا تأثیر خوانایی گزارشگری مالی بر هم زمانی قیمت سهام را با توجه به نقش پوشش رسانه ای مدیرعامل بررسی نماید. در همین راستا، اطلاعات 99 شرکت طی دوره 1393 تا 1400 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. همچنین، نتایج بر مبنای اجزای محیط اطلاعاتی شامل عرضه و تقاضای اطلاعات توسعه داده شده و درون زایی خوانایی گزارشگری مالی به روش 2sls آزمون شده است. یافته ها نشان داد که خوانایی گزارشگری مالی منجر به کاهش هم زمانی قیمت سهام شده و این رابطه در شرکت هایی که پوشش رسانه ای مدیرعامل بیشتر است، بارزتر بوده و آن را تقویت کرده است. آزمون های تکمیلی نشان داد که از جنبه عرضه اطلاعات، مالکیت نهادی کمتر و در سمت تقاضای اطلاعات، بنگاه های با عدم تقارن اطلاعاتی بالاتر یعنی فرصت های رشد زیاد و مشکل نمایندگی بیشتر، تأثیر پوشش رسانه ای مدیرعامل بر ارتباط بین خوانایی گزارشگری مالی و هم زمانی قیمت سهام تشدید شده است. این یافته ها تأکیدی بر نقش سودمند خوانایی گزارشگری مالی و پوشش رسانه ای مدیرعامل به عنوان مصادیق کیفیت اطلاعات و کاهش نقش عوامل غیرسیستماتیک در رفتار حرکتی قیمت سهام است.