محمد علیان

هدف از پژوهش و نوشتار حاضر تبیین و تشریح حقیقت انسان به عنوان موضوع اصلی روان شناسی با تأکید بر مفهوم «حی متأله» بر اساس نظریه «تفسیر انسان به انسان» جوادی آملی بود. در این پژوهش و نگارش از روش تحقیق کیفی و کتابخانه ای برای رجوع به منابع غنی و اصیل اسلامی و روان شناختی استفاده شد. موضوع انسان و ارائه یک تعریف جامع، صحیح و پایدار از حقیقت انسان از ابتدا مد ّنظر تمامی متفکران و محققان علوم انسانی بوده است. مکاتب مختلف روان شناسی براساس تعریف خود از انسان به مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی او می پردازند؛ ازاین رو، در روان شناسی یک تعریف جامع و کامل از انسان وجود ندارد و بعضاً تعاریفی با نگاه بدبینانه به انسان و در سطوح مادی ارائه می شود. برای ارائه یک تعریف جامع، صحیح و پایدار از انسان باید به شناخت «حدّ تام» انسان پرداخت. بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر، انسان به عنوان «حی متأله» تعریف می شود. این مفهوم در حین اینکه به تعریف جنس انسان (حی) می پردازد، فصل الفصول انسان (متأله) را نیز معرفی می کند. بر همین اساس انسان برای نیل به فصل الفصول خود دارای چهار مرتبه و سه ساختار وجودی اساسی است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که مفهوم «حی متأله» به عنوان اساسی ترین رکن نظریه «تفسیر انسان به انسان» جوادی آملی، موجبات ارائه یک تعریف جامع، پایدار و صحیح را بر اساس تکیه بر معارف قرآنی فراهم می آورد.