آغاز فعالیت مجلس اجتماعی در روسیه

در 2 دی ماه، مجلس اجتماعی روسیه به طور کامل شکل گرفت. به گزارش «نووستی» 84 عضو مجلس اجتماعی، بخش سوم و آخر نمایندگان، یعنی 42 نفر دیگر را از سازمان های اجتماعی منطقه ای و بین منطقه ای انتخاب نمودند. اعضای این مجلس را افرادی مطرح و مشهور روسیه در زمینه های علمی، فنی، هنری، اجتماعی و ... تشکیل می دهند. اولین جلسه عمومی مجلس با 126 نماینده خود، در ژانویه سال 2006 میلادی برگزار شد. نمایندگان فعلی این مجلس تا 2 سال پس از برگزاری اولین جلسه عمومی به کار خواهند پرداخت. 42 عضو اول این مجلس در سپتامبر سال جاری از سوی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه انتخاب شدند. در ماه نوامبر این اعضا، 42 نفر بعدی را از میان سازمان های اجتماعی سراسری روسیه برگزیدند.
    از وظایف این مجلس، انجام تحقیقاتی در رابطه با پروژه های قوانین فدرال و پروژه های قوانین بخش های زیر مجموعه روسیه (جمهوری ها، فدرال ها، مناطق و استان ها)، نظارت عمومی بر فعالیت های دولت، ارگان های فدرال قوه مجریه در سرتاسر روسیه و نیز کنترل رعایت آزادی بیان در مطبوعات و رسانه ها نیز تدارک و آماده سازی توصیاتی در رابطه با مسائل یاد شده و سایر مسائل می باشد.
    ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، فهرست اسامی 42 نفر اول عضو این مجلس را که به عقیده ای، طبق شهرت و خدمات خود در برابر جامعه، باید ضامنی برای بازگرداندن قضاوت مستقلانه باشند، معرفی کرد. در بین آنها رجال و دانشمندان شهره ای مانند
    «لئو بوکریا» و «یوگنی ولیخوف»، قهرمان المپیک در رشته پاتیناز «ایریـنا رودنیا»، دبیـر شورای هـماهنگی اتحادیه بـازرگانان روسیـه
    «الکساندر شوخین»، دبیر اتحادیه امور تئاتر روسیه «الکساندر کالیاگین»، نمایندگان مذاهب اصلی روسیه، کارشناسان امور سیاسی، خبرنگاران، معلمان و پزشکان به چشم می خورند.
    یک سوم این مجلس توسط رئیس جمهور انتخاب می شوند. در مرحله بعدی، این 42 نفر باید در مدت زمان یک ماه، 42 نفر دوم را از بین رجال و سرشناسان جامعه روسیه انتخاب کنند (هر نفر باید یک نماینده معرفی کند). در قسمت سوم و در حقیقت آخر، این 84 نفر باید 42 نماینده دیگر را، از اتحادیه های مناطق و بین منطقه ای انتخاب کنند. طبق قانون، «تکمیل» این مجلس باید تا قبل از ژانویه سال آینده صورت گیرد.
    بدین ترتیب، نمایندگانی را که رئیس جمهور انتخاب کرده است، در اصل نقشی کلیدی دارند، چرا که کیفیت ترکیب مجموع «مجلس اجتماعی» به آنها بستگی دارد، و در حقیقت، پایه های اول، باعث جلب اعتماد مردم می شوند. به همین دلیل بحث پیرامون فهرست انتخابی رئیس جمهور تا به امروز ادامه دارد. سئوال اصلی این است که: «شهرت از چه لحاظی؟». از ماه اوت، رئیس جمهور از مـجمـع های اجتماعـی درخـواست کـرد کـه در مــراحل تشکیـل «مجلس اجتماعی» فعالانه شـرکت کـنند. رئـیس جـمهـور خاطر نشان کرد: «دستیابی به هدف مجلس اجتماعی به نحوه عملکرد آن بستگی دارد.» باید کاری کرد که ملت شریک حذف با دولت باشد». اما به هرحال هنوز هم تا انتها معلوم نشده است که تحت چه ضوابطی این انتخاب انجام شد. مسئولین کرملین اشاره به یک سری «ارزش های اجتماعی» نامعلوم می کنند. بدون شک در این لیست، اسامی مشهور و قابل احترامی چون دکتر «روشال» به چشم می خورد، ولی افراد کاملاً ناشناس برای جامعه نیز، در بین آنها وجود دارند و مشخص نیست که چگونه این افراد می توانند در بالا بردن ارزش اولیه «مجلس اجتماعی» نقش داشته باشند. یا اینکه شخصی مانند «آلینا کایایوا»، عضو خط خورده ژیمناستیک هنری روسیه، با توجه به این که فقط 22 سال دارد، چندان تجربه ای ندارد که بتواند برای قوانین و یا حکم های دولتی، ارزش واقعی تعیین کند. در واقع جای بحث وجود دارد. و این بحث ها تا زمانی که «مجلس اجتماعی» کار اصلی خود را شروع نکند ادامه خواهد داشت: یعنی مؤسسه کارشناسی دولتی، که مسئولین نمی توانند جایگاه آن را نادیده بگیرند.
    اعضای این مجلس اخیارات مهمی را بین خود تقسیم می کنند. آنها حق دارند که هرگونه اطلاعاتی، از ادارات دولتی دریافت کنند، مختار هستند که در امور ساختارهای دولتی شرکت کنند و نسبت به لایحه های ارجاعی به مجلس نظر دهند. اگرچه نتیجه بررسی های آنها جنبه توصیه ای دارد و مانند نظر و یا پیشنهاد و یا
    درخواست مطرح می شود، لیکن رأی این مجلس همانند آژیر خطر می باشد، مانند رأی جامعه و درخواست آن از حکومت. به همین دلیل به سختی می توان آن را نادیده گرفت. نشست های عمومی «مجلس اجتماعی» از لحاظ تعداد زیاد نخواهد بود، تنها چند بار در طول سال. فقط کمیسیون و اداره ای که با کل خدمه در حدود 100 نفر است، به طور دائم مشغول به کار می باشد. به عبارت دیگر، اعضاء این جایگاه والای اجتماعی، می توانند امور مربوطه را به صورت احتیاری انجام دهند. چرا که دستمزدی، جز در مواردی مأموریتی، بابت این کار به آنها پرداخت نخواهد شد. آیا چنین تیم ناهماهنگ و ناهمگونی می تواند نقش کنترل کننده بر امور سازمان های دولتی را ایفا کند؟
    اولاً، کنترل کردن در سیستم حکومتی به شرطی میسر است که کاملاً بدان واقف بود. تعداد این افراد در فهرست معرفی شده، بسیار کم است. البته آنطور که نمایندگان مجلس دوما به مفسر خبرگزاری «نووستی» اعلام کردند، هم اکنون تمامی احزاب به دنبال افراد سرشناس مناطق می باشند، که به آنها لقب «وجدان» شهر، روستا و یا منطقه داده می شود. ثانیاً، اگر هم «کارشناسی» هم در مرحله «تکمیلی» از نمایندگان سازمان های اجتماعی انتخاب شوند، غلبه بر بروکراسی بسیار سخت است. آنچه را که روند خصوصی سازی در دهه 90 و زندگی تحت فوانینی که، جز در مواردی ناچیز، به نفع مسئولین می باشند، به این حریف قدر، تمام شانس ها را داده است. و در انتها، همانطور که «الکساندر کونوالوف»، کارشناس امور سیاسی، خاطرنشان کرد: «از دیرباز، به طور سنتی، در روسیه کنترل اجتماعی بر عملکرد ادارات و سازمان های دولتی و حکومتی هیچگاه وجود نداشته است. و خود حکومت همیشه در مقابل این گونه کنترل ها، مقاومت از خود نشان داده است».
    در وظایف «مجلس اجتماعی» جمع آوری و کلیت دادن به پیشنهادات عمومی، و در نهایت انتقال آنان برای بررسی به رئیس جمهور گنجانده شده است. آنها باید مسائلی باشند که به طور مستقیم به زندگی مردم ارتباط دارند، چرا که چیزی مهمتر از زندگی ملت وجود ندارد؛ و اگر بعد از شش ماه، یکسال مردم ببینند که، به عنوان مثال در موارد مربوط به خدمات شهری، بر اثر فعالیت های این مجلس، چگونه عرصه بر برخی از مسئولین تنگ می شود، آنوقت است که آن را به عنوان یک مقام عالی مردمی باور خواهند کرد. این در حقیقت وسیله ای واقعی برای تحقق دموکراسی و احیای حقوق شهروندان خواهد بود.
    در 16 آذر ماه، «سرگی آباکوموف» دبیر اداره سراسری سازمان های اجتماعی روسیه و عضو مجلس اجتماعی روسیه اعلام نمود که مجلس اجتماعی ساختاری را برای مبارزه با فساد در ارگان های دولتی تشکیل خواهد داد. وی ضمن ارائه توضیحاتی پیرامون خبر منتشر شده در روز گذشته درباره تهیه اسناد و اجازه نامه هایی جعلی برای ورود به کرملین توسط باندی 20 نفره که در میان آنها کارمندان ارگان های نیروی انتظامی نیز دیده می شدند، اظهار نمود: «با توجه به وجود فساد و رشوه خواری در کشور، باید نیروهای امنیتی را نه تنها در ارگان های انتظامی و بلکه در مجلس، شورای فدراسیون و دولت نیز ایجاد کرد».
    2 دی ماه، مجلس اجتماعی روسیه به طور کامل شکل گرفت. به گزارش «نووستی» 84 عضو مجلس اجتماعی، بخش سوم و آخر نمایندگان، یعنی 42 نفر دیگر را از سازمان های اجتماعی منطقه ای و بین منطقه ای انتخاب نمودند. اعضای این مجلس را افراد مطرح و مشهور روسیه در زمینه های علمی، هنری، اجتماعی و ... تشکیل می دهند. اولین جلسه عمومی عمومی مجلس با 126 نماینده خود، در ژانویه سال 2006 میلادی برگزار شد. نمایندگان فعلی این مجلس تا 2 سال پس از برگزاری اولین جلسه عمومی به کار خواهند پرداخت. 42 عضو اول این مجلس در سپتامبر سال جاری از سوی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه انتخاب شدند. در ماه نوامبر این اعضا، 42 نفر بعدی را از میان سازمان های اجتماعی سراسری روسیه برگزیدند.
    از وظایف این مجلس انجام تحقیقاتی در رابطه با پروژه های قوانین فدرال و پروژه های قوانین بخش های زیر مجموعه روسیه (جمهوری ها، فدرال ها، مناطق و استان ها)، نظارت عمومی بر فعالیت های دولت، ارگان های فدرال قوه مجریه در سرتاسر روسیه و نیز کنترل رعایت آزادی بیان در مطبوعات و رسانه ها و نیز تدارک و آماده سازی توصیه هایی در رابطه با مسائل یاد شده و سایر مسائل می باشد.
    مجلس اجتماعی، به عنوان تنها سازمان اجتماعی کشور که، حقوق و وظایف آن در قانون فدرال ویژه به این منظور ثبت شده است، در اول بهمن ماه آغاز به کار کرد. این مجلس نقش واسطه مرکزی بین ملت و دولت را ایفا می کند. در سالیان گذشته، زمانی که ساختمان دموکراسی جوان روسی بنا می شد، احزاب سیاسی و مجلس، رهبران سیاسی مشهور و رسانه های گروهی که برای خود نام «حکومت چهارم» را انتخاب کرده بودند، تلاش می کردند که این نقش را بر عهده بگیرند.
     از نظر مقامات روسی هیچ کدام آنها نتوانستند که کاملاً جایگاه واسطه میان حکومت و مردم را تصاحب کنند. احزاب سیاسی که از منطق مبارزه برای تصاحب حکومت پیروی می کنند، دیالوگ خود را فقط با طرفداران خود انجام می دادند و دیگران را یا درنظر نمی آوردند و یا برخی از اوقات قصد ترساندن آنها را دارند. چهره های سیاسی محبوب برای خودی ها، هیچ گاه اکثریت جامعه را به طرف خود جلب نکردند برعکس، هم زمان باعث حساسیت در دید کسانی می شدند که گول فریبندگی آنها را نمی خورند. از این نگاه، رسانه های گروهی هم که ممکن بود که بیش از دیگران بتوانند این نقش را ایفا کنند، اغلب ضعیف و عاری از حق در برابر حکومت بوده و یا چنان وابسته به صاحبان خود بودند که مسئولین مملکتی آنها را جدی تلقی نمی کردند.
    مجلس هم مخصوصاً در این اواخر، کاملاً منحصر به سیاست عالی دولت و قوانین آن بود. در این جا به راحتی می توان حمایت دولتی، منافع کمپانی های عظیم و تجارت های بزرگ که تأمین توسعه روسیه به دست آنهاست را حس کرد. البته اجتماع، دولت نیست و منافع آن محدود به منافع تجارت های بزرگ نمی شود. مجلس اجتماعی چنان درست شده است که از هر کدام از آن واسطه های میان حکومت و مردم، قسمت های به اصطلاح مثبتی برداشته شده و کمبودهای آن کنار گذاشته شده است. ضمناً قبل از هرچیز، به چهره های شناخته شده در زمینه های علوم، فرهنگی، تجاری، مذهبی و غیره اولویت داده شده است. به نوعی شبیه به حزبیت و مجلس است، اما «حزب» و «فراکسیون» با هم نقاطع نداشته و بین خود به رقابت برنخواهند خواست و باعث تکمیل همدیگر می شوند. بالاخره مجلس اجنماعی برخلاف مطبوعات، آزادی اظهار نظر را دارد. رهبران آن دارای مجوز بیان نقطه نظرات عمومی نه تنها در رابطه با فرهنگ که شایعات بعد از حل مسائل به گوش می رسد، بلکه مهمتر از تمام مقدسات عالم، اجازه اظهار نظر در فرایند تصویب تصمیمات حکومتی را دارند که باید کاملاً، به طور شفاف و قابل فهم، تحت کنترل آنها درآید. این عمل در ابتدا باید برای مجلس اجتماعی، و در نمونه ایده آل آن، برای کل جامعه که این مجلس وظیفه نمایندگی آن را به عهده گرفته است، اجرا شود.
    «ولادیمیر پوتین» در اولین حضور خود در افتتاح این مجلس، وظیفه اصلی که، فقط از عهده قهرمانان بر می آید، را پیش پای نمایندگان آن گذاشت: «در عمل باید سعی شود که تأثیر مردم و جوامع مدنی بر حکومت افزایش یابد». برای این که اغلب دیده می شود که جامعه نمی تواند بر حکومت تأثیر داشته باشد به خاطر این که، نمی داند از کدام طرف باید به حکومت نزدیک شود. به عنوان مثال طبق قانون، مجلس اجتماعی باید لوایح قانونی را مورد تحقیق قرار دهد. اما فقط در مجلس دوما هر فصل بیش از 500 لایحه قانونی در موضوعات مختلف تصویب می شـود. به غیــر از
    این سازمان های قانونگذاری در مناطق خودگردان فدراسیون روسیه وجود دارد که به اندازه کافی لایحه برای تصویب در دست دارند. درضمن این واقعیت را باید در نظر گرفت که، وزارت خانه ها و ادارات آنها فقط در مرکز قرار ندارند.
    روشن است که مجلس اجتماعی باید برای خود اولویت هایی را برنامه ریزی کند چرا که نمی توان نظر جامعه را یک دفعه به همه چیز که در کشور رخ می دهد، معطوف کرد. در ضمن مسلط شدن به این حجم بالای اطلاعاتی کار بسیار دشواری است. در اینجا کمک همان جامعه مدنی نیاز است که تشکیل آن باید توسط مجلس اجتماعی انجام شود. و این مرحله به نظر مهمترین قسمت می باشد، یعنی از همان ابتدا مکانیزم همکاری متقابل جامعه و حکومت برقرار شود. باید از مسکو گرفته تا نواحی دوردست به آن اولویت داد، باعث شناختن آن شد و به عنوان سنت درآورد، چرا که، در روسیه این فقط جامعه نیست که شناخت خوبی از حکومت ندارد. حکومت هم کاملاً به طور سطحی با جامعه خود آشناست. در کشور طبق آمار، 500 ـ 600 هزار سازمان موجود است. اما چندتای آنها را ما می شناسیم؟ این سازمان ها به چه کاری مشغولند؟ به عنوان مثال برخی از مسئولین مطمئن هستند که، حداقل نیمی از این سازمان ها برای این منظور ایجاد شده اند که با استفاده از قوانین مخصوص این سازمان ها، تجارت کننده و مالیات نپردازند. و رد این نظر بسیار دشوار است. ما به اندازه کافی، اطلاعاتی در خصوص جامعه مدنی و سازمان های آن را در احتیار نداریم.
    مجلس اجتماعی اگر بتواند محکم بر روی پاهای خود بایستد، باید فاصله را از بین ببرد. به عبارت واضح تر باید از پایه، حکومت و جامعه را به هم بشناساند و بیاموزد، تأمین کننده گفتگوی دائمی بین آنها باشد، به عنوان مثال اعضای مجلس اجتماعی خواستار لیبرال ساختن قانون در مورد سازمان های غیردولتی شدند که چندی پیش به اجرا گذاشته شده است. و این یک نمایش بزرگ از جانب مجلس اجتماعی تلقی می شود. تصحیحات جدید در قانون به نوبت گذاشته شده اند. جامعه و حکومت با علاقه مشتاق دیدن پیامد و سرانجام اولین نشست شورای مجلس اجتماعی هستند که در روز 10 بهمن 84 برگزار شد.
    شرکت کنندگان این نشست مسائل مربوط به تشکیل کمیسیون ها و گروه های کاری، ترکیب آنها، برنامه های کاری این کمیسیون ها و دیگر مسائل را مورد بررسی قرار دادند. شورای مجلس اجتماعی روز 2 بهمن ماه در اولین نشست این مجلس در سالن «گئورگی» کاخ کرملین تشکیل شد. در ترکیب این شورا آکادمیک «یوگنی ولیخوف» رئیس مجلس اجتماعی، «سرگی کاتیرین» معاون رئیس مجلس اجتماعی و معاون رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه و همچنین نمایندگان 17 کمیسیون مجلس اجتماعی حضور داشتند.
   
   
    * این گزارش به وسیله بخش پژوهش مؤسسه تهیه شده است.