نقد مترجم: «فلاسفه بزرگ» در بوته نقد (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
درجه علمی در دسته‌بندی سابق وزارت علوم: علمی-پژوهشیآرشیو
چکیده
متن
جناب آقای دکتر عزت‌الله فولادوند کتابی تحت عنوان «فلاسفه بزرگ» تألیف بریان مگی را ترجمه کرده‌اند که در آذرماه 1377 تجدید چاپ شده است.
بریان مگی در این کتاب، درباره فیلسوفان بزرگ با برخی از فیلسوفان معاصر که در جامعه علمی و دانشگاهی غرب متخصص موضوع بحث، شناخته شده‌اند از قبیل برنارد ویلیامز، جان پاسمور، وارناک، کاپلستن ایروسرل و... صحبت می‌کند. البته سهم خود مگی هم در بسیاری از اوقات کمتر از همسخنان او نیست و بسیاری از نکته‌های پیچیده با توضیحات و گاهی ایرادهای او بهتر برای خواننده روشن می‌شود. مگی در 1930 در لندن به دنیا آمد، در جوانی در آکسفورد تحصیل کرد و از آن دانشگاه، هم در رشته تاریخ و هم در فلسفه و علوم سیاسی و اقتصاد با درجه ممتاز فارغ التحصیل شد.
او مدتی در دانشگاه بزرگ ییل در آمریکا تدریس می‌کرد و سپس به طور مستقل به نویسندگی پرداخت. در سال 1970 به جهان دانشگاهی بازگشت و در کالج معروف بیلیون در آکسفورد آغاز به تدریس کرد و به عضویت هیأت علمی کالج ال سولز در همان دانشگاه برگزیده شد. در سراسر این سالها در رادیو و تلویزیون برنامه‌های علمی و فلسفی داشت و در روزنامه‌های بزرگ از جمله تایمز و گاردین پیوسته مقاله می‌نوشت و تماس خود را در عین حال با رویدادها و تحولات دنیا حفظ می‌کرد. در سال 1979 به پاس خدماتی که در راه ترویج اندیشه‌های متفکران بزرگ تاریخ و روشن کردن اذهان همگانی کرده بود، به دریافت نشان مفتخر شد. مگی از سال 1984 پژوهشگر ارشد در تاریخ اندیشه‌ها در دانشگاه لندن بوده است، و همچنان به تألیف کتابهای سودمند و اشاعه افکار فلسفی ادامه داده است. کتابهای متعدد او از جمله فلسفه امروز بریتانیا و پوپر، بزرگان جهان اندیشه و فلسفه شوپنهاور تاکنون به بیست زبان ترجمه شداند.
امتیاز این کتاب، آشنا شدن خواننده با آخرین تحولات در برداشتهای فلسفی معاصر و در واقع با موج تازه‌ای از اندیشه‌های بدیع در فلسفه است.
همچنین این کتاب مطالب را در قالب گفت و شنود بیان می‌کند که بر طراوت بحث می‌افزاید.
اما درباره مترجم: جناب آقای دکتر عزت‌الله فولادوند در زمره بهترین مترجمان آثار فلسفی و کلامی ما می‌باشند. چرا که هم به زبان مبدأ و هم مقصد احاطه کافی و وافی دارند. از این روست که ترجمه‌های او روان و دقیق می‌باشد. اینجانب ضمن استفاده وافر از کتاب انتظار داشتم که ایشان در چاپ دوم تجدید نظر می‌فرمودند، ولی چنین نشد.
ما در این مقال قصد پرگویی نداریم و لذا تقریباً یک صفحه از متن انگلیسی کتاب را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. در این ارزیابی ابتدا جمله انگلیسی، سپس ترجمه ایشان و در آخر ترجمه پیشنهادی آورده می‌شود.
- Certainly you can be a very good philosopher1 and believe very strange things.
(66P.)
ترجمه مترجم محترم: قدر مسلم اینکه کسی نمی‌تواند فیلسوف بسیار خوبی باشد و با این وصف، به چیزهای بسیار عجیب و غریب معتقد باشد. (ص 107)
همانطور که ملاحظه می‌فرمایید در متن انگلیسی واژهCan هست نه.Can not بنابراین ترجمه صحیح «می‌تواند» است نه «نمی‌تواند».
ترجمه پیشنهادی: قدر مسلم اینکه کسی می‌تواند فیلسوف بسیار خوبی باشد و (با این وصف) به چیزهای بسیار عجیب و غریب معتقد باشد.
- Aquinas shows the flaws in their arguments2 and argue that there is nothing
self-contradictory in the idea that the world has gone on for ever and will go on for
(66ever as Aristotle belived. (p.
ترجمه مترجم محترم: آکویناس عیب این استدلال را نشان می‌دهد و دلیل می‌آورد که برخلاف عقیده ارسطو، هیچ تناقضی در این فکر نیست که جهان از ازل بوده و تا ابد هم ادامه خواهد داشت. (ص 108)
توضیح: ترجمه مترجم محترم گویای آن است که به اعتقاد ارسطو تناقضی در ازلیت و ابدیت عالم وجود دارد، بنابراین تعبیرas Aristotle belived را «برخلاف عقیده ارسطو» ترجمه کرده‌اند که اشتباه می‌باشد بلکه ترجمه صحیح، «آن گونه که ارسطو اعتقاد داشت»، است.
ترجمه پیشنهادی: آکویناس عیبهای (یا اشکالهای) استدلالهای آنان را نشان می‌دهد و دلیل می‌آورد که هیچ تناقضی در این فکر نیست که جهان از ازل بوده و تا ابد هم ادامه خواهد داشت آن‌گونه که ارسطو به آن اعتقاد داشت (یعنی ارسطو به ازلیت و ابدیت جهان اعتقاد داشت و تناقضی را در آن مشاهده نمی‌کرد).
- Aquinas as a philosopher is more agnostic3 (64than Aristotle. (p.
ترجمه مترجم محترم: آکویناس از ارسطو فیلسوف شکاک‌تری است. (ص 108)
همانطور که ملاحظه می‌فرمایید مترجم محترم واژه agnostic را شکاک معنا کرده‌اند در صورتی که معنای صحیح این واژه لاادری و ندانم‌گو و اهل‌تعطیل است نه شکاک. شکاک ترجمه انگلیسیSceptic است.
ترجمه پیشنهادی: آکویناس از ارسطو فیلسوف لاادری‌تری است
- He was commited to many beliefs as a4 believing christian, but there were many
other things which he believed because he had read Aristotle and followed his
(66arguments. (p.
ترجمه مترجم محترم: آکویناس مسیحی مومنی بود و به این جهت، پایبند بسیاری اعتقادات. اما به خیلی چیزهای دیگر هم عقیده داشت چون کتابهای ارسطو و استدلالهای او را خوانده بود. (ص 108)
توضیح: همانطور که ملاحظه می‌فرمایید مترجم محترمFollowed را ترجمه نکرده‌اند و به جای آن همان فعلread را به کار برده است. پس ترجمه صحیح عبارت انگلیسیhe had read Aristotle and followed his arguments چنین می‌شود که «او (آثار) ارسطو را خوانده بود و از استدلالهای او تبعیت می‌کرد»، در صورتی که مترجم محترم این عبارت را چنین ترجمه کرده‌اند که «چون کتابهای ارسطو و استدلالهای او راخوانده بود.»
ترجمه پیشنهادی: آکویناس مسیحی مومنی بود و، به این جهت، پایبند بسیاری اعتقادات. اما به خیلی چیزهای دیگر هم عقیده داشت چون کتابهای ارسطو را خوانده بود و از استدلالهای او تبعیت می‌کرد.
- As a Philosopher, his job is to get as far as he5 can in discovering what kind of
place the world is and what truths we can know which are necessary truths about the
world and about thought, discoverable by unaided reason, without appealing to any
(67alleged Divine Revelation. (p.
ترجمه مترجم محترم: در مقام فیلسوف، می‌خواست به قدر وسع خودش پی‌ببرد که دنیا چگونه جایی است و چه حقایق ضروری مربوط به این دنیا و تفکر خود ما بدون توسل به وحی الاهی و فقط به کمک عقل برای ما قابل دانستن است. (ص 108)
توضیح: همانطور که ملاحظه می‌کنید مترجم محترم any alleged Divine Revelation را وحی الاهی ترجمه کرده‌اند وalleged که به معنای ادعایی است را در ترجمه منعکس نکرده‌اند که ترجمه صحیح آن چنین می‌شود هیچ وحی الاهی ادعایی.
ترجمه پیشنهادی: در مقام فیلسوف، می‌خواست به قدر وسع خودش پی‌ببرد که دنیا چگونه جایی است و چه حقایق ضروری مربوط به این دنیا و تفکر خود ما بدون توسل به هیچ وحی الاهی ادعایی و فقط به کمک عقل، برای ما قابل دانستن است.
- in his work on the Eternity of the world he6 says that as far as Philosophical
considerations go there is no reason why the universe should not have existed always
(64and go on existing for ever. (p.
ترجمه مترجم محترم: در یکی از نوشته‌های او به نام سرمدیت عالم دیده می‌شود، آکویناس می‌گوید برمبنای ملاحظات فلسفی محض هیچ دلیلی نیست که فکر نکنیم جهان همیشه وجود داشته و تا ابد هم وجود خواهد داشت. (ص 108)
توضیح: تنها اشکالی که در این تعبیر وجود دارد در ترجمه فارسی می‌فرماید ملاحظات فلسفی محض، در صورتی که عبارت انگلیسیPhilosophical considerations ملاحظات فلسفی است و کلمه محض در آن وجود ندارد.
ترجمه پیشنهادی: او در یکی از نوشته‌هایش به نام سرمدیت عالم می‌گوید که برمبنای ملاحظات فلسفی هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر نکنیم جهان همیشه وجود داشته و تا ابد هم وجود خواهد داشت.
پی‌نوشتها
- کتاب‌شناسی انگلیسی کتاب چنین است:
Bryan Magee, the Great Philosophers, An Introduction to western Philosophy,
.1987oxford university Press,
تبلیغات
