تطبیق عناصر غصب بر حقوق مالکیت فکری در فقه و حقوق ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
حقوق مالکیت فکری از موضوعات نوپدید در عصر کنونی است. گاهی در اثر تعرض دیگران، پدیدآورنده از تمام یا برخی از امتیازات مادی و معنوی محروم می شود. پژوهش حاضر که به شیوه کتابخانه ای و به صورت تحلیلی- توصیفی انجام یافته است، حاکی از آن است که در متون فقهی و قانون مدنی نهاد «غصب» به استیلای عدوانی بر مال و حق غیر تعریف شده است. حق در این تعریف از حیث مفهوم مترادف با مال شمرده شده که ناظر بر امور عینی است، درحالی که پدیده های فکری از امور غیرمادی اند، در چنین حالتی تطبیق استیلاء (عنصر غصب) بر پدیده های فکری دشوار می نماید. به نظر می رسد برای تطبیق عناصر غصب نیازمند بازخوانی مفهوم مال هستیم و به تبع آن، نیازمند کاوش در مالیت و عدم مالیت پدیده های فکری. تتبع در کتب فقهی نشان دهنده عدم مقید بودن مفهوم مال به امور عینی است، چراکه مال دارای مفهوم عرفی است و عرف آن را مقید به امور مادی نکرده و شرع نیز تعریف آن را به عرف واگذار نموده است؛ پس هر آنچه از نظر عرف مالیت داشته باشد، از نظر شرع هم مالیت دارد. اینکه مراد از واژه «مال» به تعبیر برخی از فقیهان و «حق» به تعبیر برخی دیگر مقید به امور مادی شده است، درست نیست.Adapting the Elements of Usurpation (Ghaṣb) to Intellectual Property Rights in Islamic Jurisprudence (Fiqh) and Iranian Law
Intellectual property rights (IPR) are emerging issues in the contemporary era. Sometimes, due to the encroachment of others, the creator is deprived of all or some of the property and intellectual property rights. The present study, conducted using a library method and in an analytical-descriptive manner, indicates that in the jurisprudential texts (Fiqh) and the Civil Code, the institution of “usurpation” (Arabic: اَلْغَصْب, Romanized: al-ghaṣb ) is defined as aggressive dominance over the property and rights of others. The term “right” in this definition is conceptually synonymous with “property,” which refers to tangible matters. However, intellectual creations are intangible. In such a case, applying and adapting dominance (the element of ghaṣb ) to intellectual creations seems difficult. It seems that to adapt the elements of ghaṣb , a reinterpretation of the concept of property is needed, followed by an exploration of what is capable of being owned and what is not capable of being owned of intellectual creations. A survey of jurisprudential books shows that the concept of property is not limited to tangible matters, because propertyhas a customary concept, and custom does not restrict it to material matters, and Islamic law or al-Sharʿ has delegated its definition to custom. Therefore, anything that has financial value from the viewpoint of custom also has financial value from the viewpoint of Islamic law. The notion that the word “property ,” in the words of some jurists, and “right,” in the words of others, is restricted to tangible matters is not correct.
تبلیغات
