عقلانیت عملی صحیح و سقیم از دیدگاه علامه محمدحسین طباطبایی (ره) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
عقلانیت علاوه بر توصیف امور نظری، وصف کنش هم قرار می گیرد. هر کنشی در انسان برخاسته از عقل عملی اوست، اما اگر توجه عقل عملی به نحو افراطی معطوف به یکی از قوای پایین تر یعنی شهوت، غضب یا وهم شود، عقل انسانی تابع آن قوه بوده و عقلانیت سقیم شکل می گیرد، اما اگر عقل عملی در توجه به قوای حیوانی، به حکم عقل نظری عمل کند، عقلانیت صحیح شکل می گیرد. لذا عقل عملی در یک وضعیت دوگانه ای قرار دارد. در عقلانیت سقیم، عقل عملی ممکن است تابع شهوت، غضب یا وهم واقع شود و اعتبارات ملایم با آن ها را ایجاد کند. کنش برخاسته از عقلانیت معطوف به شهوت، غضب و وهم به ترتیب عبارت است از: جذب امور خوشایند و سازگار، دفع امور ناخوشایند، نیل به امور اعتباری از قبیل تملک. در عقلانیت صحیح، کنش های ملائم با شهوت، غضب و وهم به مقداری است که مزاحم کمال اخیر عقل نباشد. این مقدار توسط عقل عملی و با حکم عقل نظری تعیین می شود.Valid and Invalid Practical Rationality from the Perspective of Allameh Tabataba’i
Rationality, in addition to describing theoretical matters, is also a description of actions. Every action that originates from a human arises from their practical reason; however, if the focus of practical reason is excessively directed toward one of the lower faculties, such as desire, anger, or illusion, human reason follows that faculty, leading to invalid rationality. If practical reason, in its attention to the animate faculties, follows the judgment of theoretical reason, valid rationality is formed. In the former state, practical reason may follow desire, anger, or illusion and lead the actions align with them. The action arising from rationality directed toward desire, anger, and illusion consists, respectively, of attracting pleasant and compatible matters, repelling unpleasant ones, and striving for conventional matters such as possession. In sound rationality, actions aligned with desire, anger, and imagination are limited to an extent that does not hinder the ultimate perfection of reason. This extent is determined by practical reason in accordance with the judgment of theoretical reason.
تبلیغات
