گستره شناسی حجیت «سیاق امتنان»
آرشیو
چکیده
سیاق امتنان در قامت اثرگذاری شاخص در منابع احکام شرع خودنمایی می کند. اثبات حجیت امتنان و بیان کیفیت اثبات و محدودیت های این حجیت، از سایر بخش های بحث امتنان، اهمیت بیشتر و بنیادی تری دارد و سایر مباحث، برای این بخش در حکم مقدمه هستند. حجیت امتنان گاهی از باب تعمیم و تخصیص به وسیله علت، و گاه از باب ظهور عرفی، و گاهی از باب احراز غرض مولاست. هر کدام از این سه مورد، خصوصیات و ویژگی هایی دارند که در توجه به سیاق و ظهورگیری از آن، مؤثر بوده و در موارد مختلف، آثار متفاوت و محدودیت هایی را برای اعتبار سیاق امتنان به وجود می آورند؛ البته برخی محدودیت ها مربوط به صغرای قیاسی است که حجیت امتنان، کبرای آن را تشکیل می دهد. در این مقاله به اقتضای سیاق در موارد رخصت و عزیمت، احکام غیر الزامی و مراتب حکم پرداخته شده؛ همچنین محدودیت های قیاس در احکام وضعی، علت یا حکمت بودن امتنان، امتنان در حق عالم و مقدم، امتنان فعلی و شأنی، موارد خلاف امتنان، امتنان در مرفوع به حکم عقل و امتنان بر اساس مفاد دلیل، بررسی و در دو بخش «امتنان فردی، نوعی و قانونی» و «امتنان فردی و گروهی»، چند گونه از سیاق امتنان مطرح شده است.تحدید نطاق حجّیّه «سیاق الامتنان»
یبرز سیاق الامتنان کمؤثّر کبیر فی مصادر الأحکام الشّرعیّه. إنّ إثبات حجّیّه الامتنان والتّعبیر عن نوعیّه إثباتها وحدودها أکثر أهمّیّه وأساسیّه من الأجزاء الأخرى من مسأله الامتنان، و یُعدّ غیرها من المواضیع تمهیداً لهذا الباب. فحجّیّه الامتنان تکون تاره للتّعمیم والتّخصیص بالسبّب، وتاره لظهور العرف، وتاره لتحقّق غرض المولی. ولکلّ حاله من هذه الحالات الثلّاث خصائص وسمات تؤثّر فی الاهتمام بالسّیاق والاستظهار منه، و تؤدّی فی الحالات المختلفه إلی آثار وحدود مختلفه علی اعتبار سیاق الامتنان؛ وبالطّبع فإنّ بعض القیود یتعلّق بصغری القیاس الّذی تقع حجّیّه الامتنان کبری له. ویتناول هذا المقال مقتضیات السّیاق فی حالات الرّخصه والعزیمه، والأحکام غیر الملزمه، ودرجات الأحکام؛ کما تتمّ دراسه حدود القیاس فی الأحکام الوضعیّه، وکون الامتنان علّه أو حکمه، و الامتنان بحق العالم و المقدم، و الامتنان الفعلی والشّأنی، وحالات تُخالِف الامتنان، و الامتنان فیما یرتفع بحکم العقل، و الامتنان المبنی على مفاد الدّلیل. ویُطرح العدید من أنواع السّیاقات فی قسمین: «الامتنان الفردی، النّوعی والقانونی» و «الامتنان الفردی والجماعی».
تبلیغات
