اقلیم شناسی مناطق خشک و نیمه خشک ایران مرکزی
آرشیو
چکیده
هدف اصلی پژوهش حاضر، اقلیم شناسی مناطق خشک و نیمه خشک در ایران مرکزی با استفاده از روش های آماری تحلیل-عاملی و تحلیل خوشه ای است. بدین منظور، از داده های 13 متغیراقلیمی در 14 ایستگاه سینوپتیک در بازه زمانی 44 ساله از سال 1355 تا 1398شمسی استفاده شد و ماتریسی به ابعاد 14×13 که سطرها؛ عناصر اقلیمی و ستون ها؛ تعداد ایستگاه ها هستند، ایجاد گردید. جهت تعمیم داده های ایستگاهی به پهنه ای نیز، شبکه ای با یاخته های km 15×15 در ایران مرکزی تشکیل شد و ماتریسی با ابعاد 14×446 که سطرها؛ یاخته های رقومی و ستون ها؛ تعداد ایستگاه ها را نشان می دهد، به دست آمد که مبنای محاسبات در تحلیل عاملی با چرخش واریماکس و تحلیل خوشه ای با ادغام وارد، بوده است. نتایج حاصل از ارتباط سنجی ارتفاع با متغیرهای اقلیمی حاکی از این است که در ایران مرکزی، رابطه مستقیم و معنی داری بین این دو عامل برقرار است اما به علت تأثیر عوامل محلی و کلان مقیاس اقلیمی، این ارتباط در سرتاسر پهنه یکسان نیست و گاهاً لانه گزینی اقلیمی را به وجود می آورد. همچنین نتایج نشان داد که 4 عامل اصلی و اثرگذار که اقلیم ایران مرکزی را می سازند به ترتیب عبارتند از: بارش، دما، رطوبت و توفان گردوخاک. این عوامل، 2/86% از رفتاراقلیمی این پهنه را تبیین می کنند. بارش با 35%، مهمترین عنصراقلیمی اثرگذار در این پهنه است که غالباً در مناطق سردکوهستانی و ارتفاعات حاکمیت دارد. دما با 3/27% در بیابان های مرکزی و کناره های کویرلوت در کاشان، خوروبیابانک، بم و لار نقش آفرین است. رطوبت با 3/15% در بخش هایی از مناطق گرم ومرطوب جنوبی در بافت، آباده و داران اصفهان موثر است. توفان های گردوخاک با 8/8%، کم ترین عامل اثرگذار در اقلیم ایران مرکزی است که به صورت پراکنده در خوروبیابانک، بافق، یزد و کاشان رخنمون بیشتری دارد. همچنین با انجام تحلیل خوشه ای، 4 ناحیه اقلیمی متمایز در ایران مرکزی تحت عنوان ناحیه بارشی؛ ناحیه سردکوهستانی؛ ناحیه گرم وخشک؛ احیه بسیارگرم وخشک بادی شناسایی گردید.Climatology of Arid and Semi-Arid Regions in Central Iran
For this purpose, the data of 13 climatic variables in 14 synoptic stations in a period of 44 years (from 1977 to 2020) used and a 13x14 matrix (rows; climatic elements and columns; number of stations) was created. In order to generalize the station data to the area, a grid with 15x15 km pixel was formed in central Iran and a matrix with dimensions of 446x15 (rows; digital pixel and columns; number of stations) It was found that the basis of the calculations will be factor analysis with varimax rotation and cluster analysis with Ward integration. The results of measuring the relationship between altitude and climatic variables indicate that in Central Iran, there is a direct and significant relationship between these two factors. However, due to the influence of local and macro-scale climatic factors, this relationship is not the same throughout the area and sometimes creates climatic nesting. In addition, the results showed that the 4 main and effective factors that make the climate of central Iran are: precipitation, temperature, humidity and dust storm. These factors explain 86.2 percent of the climatic behavior of this area. So that the rainfall with 35 percent is the most important climatic element in this area, which often dominates in cold mountainous regions and high altitudes. The temperature is 27.3 percent in the central deserts and the sides of Lut desert in Kashan, Khourbiabanak, Lar and Bam. Humidity is effective with 15.3 percent in parts of hot and humid southern areas in Baft, Abadeh and even cold and humid northern areas in Daran, Isfahan. Dust storms with 8.8 percent are the least effective factor in the climate of central Iran, which are scattered in Khourbiabanak, Bafaq, Yazd, and Kashan
تبلیغات
