نقش «حدیث صورت» در انگاره اشرفیت انسان (از دیدگاه برخی محدثان امامیه) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از مشهورترین مبانی فکریِ اهل طریقت و عرفان نظری، «حدیث صورت» است. عُرفایِ اسلامی، این حدیث را پایه و اساس بسیاری از دعاوی خویش، از جمله «أشرفیّت انسان بر سایر مخلوقات» قرار می دهند. هدف مقاله حاضر که به روش تحلیل محتوایی انجام می گیرد، این است که در گام نخست، حدیث مذکور را مورد ارزیابی سندی قرار داده و احتمال صدور آن را از شخص معصوم بررسی کند و در گام دوم، دلالت آن بر مدعای مذکور را واکاوی نماید. یافته های پژوهشِ پیش رو نشان می دهند که «حدیث صورت» نه تنها از حیث سند نمی تواند منسوب به معصوم باشد و بیشتر در کتب اهل کتاب، در منابع اهل سنّت و نیز در منابع تصوف تکرار شده است، بلکه به نظر می رسد از حیث دلالت نیز نمی تواند دعاوی مبتنی بر آن را اثبات کند. ظاهراً اهل تصوف تأویل های متعددی را برای این حدیث قائل شده اند تا بتوانند آن را پایه ادله خود قرار دهند. براین اساس، با اینکه أشرفیّت انسان بر سایر موجودات، ممکن است بر مبنای شواهدِ درون دینیِ دیگری به دست آید، اما «حدیث صورت» نمی تواند مبنای آن قرار گیرد و بیش از هر چیز، به مشهوراتِ متعلّق به یک گفتمان دینی شباهت دارد که از ادیان دیگر وارد تفکر جهان اسلام شده است.The Role of the ‘Hadith of Surat’ in the Theory of ‘Superiority of Human Being Over Other Creatures’
One of the most famous intellectual foundations of the Sufis and theoretical mysticism is the “hadith of Surat”. Islamic mystics have used it as the basis for their claims, including “superiority of human being over other creatures”. Being organized by the method of content analysis, this article first aims to examine the hadith documentation to find out if it has been issued by infallible Imams and in the second step, scrutinize its implications for the claim. The research findings indicate that not only the “hadith of Surat” is not authentic and cannot be attributed to an infallible Imam and it has just been appeared in Holy Scriptured of Judaism, Christianity as well as the hadith texts of the Sunnis and Sufis, but also it seems that the hadith cannot prove the claims based on it. Apparanty Sufis has interpreted it in a different ways, so they can considere it as the basis of their arguments. Therefore, although the idea of “superiority of human being over other creatures” could be deduced and obtained from other theological evidences, but the 'Hadith of Surat' cannot be a basis to it; and it is more similar to celebiries in a religious discours that entered to Islamic World from other religions.
تبلیغات
