تحلیل فضایی توزیع پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهرهای ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه: دسترسی مناسب به پارک ها و فضاهای سبز شهری معیار مهمی برای سنجش میزان زیست پذیری در شهرها است. فضاهای سبز شهری و به تبع آن، پارک های شهری سهم زیادی در سلامت و رفاه شهروندان دارد. پارک ها و فضاهای سبز شهری یکی از عناصر مهم زیرساخت های سبز شهری را تشکیل می دهند که به افزایش کیفیت زندگی شهروندان کمک می کنند و محیط شهری را با تصفیه هوا، کنترل آلودگی صوتی، کاهش اثر جزیره گرمایی و حفظ تنوع زیستی بهبود می بخشند. پارک های شهری خدمات اکولوژیکی و فرهنگی مانند گشت و گذار، زیبایی شناختی، تفریح و سرگرمی، آموزش و فرهنگ، ورزش و ارتباطات اجتماعی را برای ساکنان شهری ارائه می دهند و در نتیجه، کیفیت زندگی آن ها را بهبود می بخشند. پارک ها و فضاهای سبز شهری به عنوان مرکزی برای تعاملات اجتماعی در شهرهای امروزی نقش کلیدی در نوسازی شهری و توسعه پایدار شهری و منطقه ای ایفا می کنند. دسترسی مناسب به پارک ها و فضاهای سبز شهری با شادکامی شهروندان رابطه دارد. با توجه به کارکردهای مهم پارک ها و فضاهای سبز شهری و نقش آن ها در نیل به توسعه پایدار شهری و منطقه ای، طراحی و ساماندهی این فضاها در شهرها به ویژه در کلان شهرهای ایران به عنوان راهبردی برای حل معضلات حاد شهری و شهرنشینی شتابان و بی رویه و افزایش سطح زیست پذیری شهری است. مواد و روش هاپژوهش حاضر با هدف تحلیل آماری توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهرهای ایران انجام شده است. به همین دلیل، در پژوهش کمی پیش رو با استفاده از تکنیک های کریتیک و کوکوسو به تحلیل توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهرهای منتخب ایران پرداخته شده است. کلان شهرهای مورد مطالعه در این پژوهش کلان شهرهای رسمی و غیررسمی ایران مانند تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، اهواز، کرمانشاه، رشت، زاهدان، همدان و کرمان بوده است. داده های مورد نیاز برای انجام پژوهش از آمارنامه کلان شهرهای مورد مطالعه جمع آوری شده است. نماگرهای مورد استفاده مساحت کل فضای سبز شهری به مترمربع، مساحت فضای سبز تحت پوشش شهرداری، تعداد کل پارک ها، مساحت کل پارک ها به مترمربع، تعداد پارک های شهری، مساحت پارک های شهری، تعداد پارک های جنگلی، مساحت پارک های جنگلی و سرانه فضای سبز در کلان شهرهای مورد مطالعه ایران بوده است. وزن این نماگرها با استفاده از تکنیک کریتیک محاسبه شده و در تکنیک کوکوسو استفاده شده اند. در تکنیک کوکوسو استراتژی های سه گانه و مقدار امتیاز نهایی (K) بررسی و تحلیل شده است. یافته هادر استراتژی اول (Ka) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (114/0) دارای بیشترین امتیاز بوده است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (016/0) و همدان با کسب امتیاز (071/0) کمترین امتیازها را داشته اند. در استراتژی دوم (Kb) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (23/426) بیشترین امتیاز را از آن خود کرده است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (2) زاهدان با کسب امتیاز (76/49) و همدان با کسب امتیاز (47/61) کمترین امتیازها را به دست آوردند. در استراتژی سوم (Kc) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (1) بیشترین امتیاز را داشته است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (140/0) همدان با کسب امتیاز (619/0) کمترین امتیازها را داشته اند. میانگین نزدیک ترین همسایگی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز 721049/0 و میزانZ Score عدد 713088/4- و میزان PValue مقدار 000002/0 به دست آمده است. براساس میانگین نزدیک ترین همسایگی الگوی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز به صورت خوشه ای بوده است. تحلیل خوشه ای فضایی چند فاصله ای نشان می دهد الگوی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز به صورت خوشه بندی است. نتیجه گیرینتایج پژوهش نشان می دهد کلان شهر تهران بیشترین امتیاز پارک ها و فضاهای سبز شهری را داشته است. با وجود اینکه این متروپل ملی بیشترین امتیاز پارک ها و فضاهای سبز شهری را در بین شهرهای مورد مطالعه به دست آورده است؛ ولی با توجه به میزان جمعیت متمرکزشده در این کلان شهر، این شهر با حالت مطلوب و ایده آل فاصله دارد. بررسی میزان و سطح زیست پذیری شهری فقط با استفاده از نماگرهای مربوط به میزان پارک ها و فضاهای سبز شهری امکان پذیر نیست و عوامل متعدد دیگری میزان زیست پذیری را تحت تأثیر خود قرار می دهند. بعد از کلان شهر تهران کلان شهرهای شیراز و مشهد دارای امتیازهای زیادی در زمینه پارک ها و فضاهای سبز شهری هستند. در میان کلان شهرهای مطالعه شده، شهر رشت ضعیف ترین و کمترین امتیاز را کسب کرده و این شهر در زمینه نماگرهای مورد بررسی نیازمند توجه ویژه است.Spatial Analysis of the Distribution of Urban Parks and Green Spaces in Iranian Metropolises
Introduction Proper access to urban parks and green spaces is an important criterion for measuring livability in cities. Urban green spaces and consequently urban parks have a great contribution to the health and well-being of citizens. Parks and urban green spaces are some of the most important elements of urban green infrastructure that help to increase the quality of life of citizens and improve the urban environment by purifying the air, controlling noise pollution, reducing the heat island effect, and preserving biodiversity. Urban parks provide ecological and cultural services such as sightseeing, aesthetics, recreation and entertainment, education and culture, sports, and social communication for urban residents and thus improve their quality of life. Urban parks and green spaces as a center for social interactions in today’s cities play a key role in urban renewal and sustainable urban and regional development. Proper access to urban parks and green spaces is related to the happiness of citizens. Considering the important functions of urban parks and green spaces and their role in achieving sustainable urban and regional development, the design and organization of these spaces in cities, especially in the metropolises of Iran, as a strategy to solve acute urban problems and rapid and indiscriminate urbanization and to increase the level of urban livability.
Materials and MethodsThe present study was carried out with the aim of statistical analysis of the spatial distribution of urban parks and green spaces in the metropolises of Iran. For this reason, the spatial distribution of parks and urban green spaces in selected Iranian metropolises has been analyzed in this quantitative research using Critic and Cocoso techniques. The metropolises studied in this research were official and unofficial metropolises of Iran such as Tehran, Mashhad, Isfahan, Karaj, Shiraz, Tabriz, Ahvaz, Kermanshah, Rasht, Zahedan, Hamedan, and Kerman. The data needed to conduct the research has been collected from the statistics of the studied metropolises. The indicators used are the total area of urban green space in square meters, the area of green space covered by the municipality, the total number of parks, the total area of parks in square meters, the number of urban parks, the area of urban parks, the number of forest parks, and the area of forest parks and per capita green space in the studied metropolises of Iran. The weight of these indicators was calculated using the Critic technique and was used in the Cocoso technique. In the Cocoso technique, three strategies and the value of the final score (K) have been investigated and analyzed. FindingsIn the first strategy (Ka), the Cocoso technique of Tehran metropolis has the highest score (0/114). In this strategy, the cities of Rasht (0/016) and Hamedan (0/071) have the lowest scores. In the second strategy (Kb), the Cocoso technique of Tehran metropolis obtained the highest score (426/23). In this strategy, the cities of Rasht with a score of (2), Zahedan with a score of (49/76), and Hamadan with a score of (61/47) obtained the lowest scores. In the third strategy (Kc), the Kokosu technique of Tehran metropolis has the highest score by scoring (1). In this strategy, the cities of Rasht with a score of (0/140) and Hamedan with a score of (0/619) have the lowest scores. The mean of the closest neighborhood of the spatial distribution of urban parks and green spaces in Shiraz metropolis is 0/721049, the Z score is -4/713088, and the PValue is 0/000002. Based on the average of the nearest neighborhood, the pattern of spatial distribution of urban parks and green spaces in Shiraz metropolis was clustered. Multi-distance spatial cluster analysis shows that the pattern of spatial distribution of parks and urban green spaces in Shiraz metropolis is clustered.
ConclusionThe results of the research show that Tehran metropolis had the highest number of parks and urban green spaces. Despite the fact that this national metropolis has obtained the highest number of parks and urban green spaces among the studied cities; considering the amount of population concentrated in this metropolis, this city is far from the ideal state. It is not possible to check the amount and level of urban livability only by using indicators related to the number of urban parks and green spaces, and many other factors influence the level of livability. After Tehran metropolis, Shiraz and Mashhad metropolises have many advantages in terms of parks and urban green spaces. Among the studied metropolises, Rasht city has obtained the weakest and lowest score and this city needs special attention in the field of studied indicators.
تبلیغات
