از اتهام جعل تا دست نوشت مؤلف: بررسی سه فرضیه درباره متن و دست نویس دستور المنجمین (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

دستور المنجمین یکی از آثار اسماعیلیان نزاری است که بنا بر بعضی شواهد درون متنی در حدود سال پانصد هجری نوشته شده است. در بخش پایانی این کتاب، شرحی از احوال و تواریخ زندگانی پیامبر (ص) و ائمه فرق مختلف شیعه، مخصوصاً ائمه اسماعیلی و بالأخص نزار، آمده است. همین امر، به این کتاب جایگاه ویژه ای در پژوهش های اسماعیلی بخشیده است. از دستور المنجمین تنها یک نسخه خطی شناسایی شده که در کتابخانه ملی فرانسه محفوظ است و اخیراً به صورت نسخه برگردان منتشر شده است. محمد قزوینی در نوشته هایش پیرامون دستور المنجمین و دست نویس آن، سه فرضیه را مسلّم انگاشته است، که عبارتند از: جعل یک روایت و در ضمن آن انتساب حدیثی به امام رضا (ع) به نفع مذهب اسماعیلی از سوی مؤلف دستور المنجمین ، استفاده و اقتباس عطاملک جوینی از این اثر و همین دست نویس در تألیف تاریخ جهانگشای ، کتابت نسخه یادشده به دست مؤلف و در قلعه الموت. مقاله حاضر، به بررسی آن سه فرضیه درباره متن و دست نویس دستور المنجمین می پردازد و می کوشد صحت و سقم آنها را با استناد به شواهد و قرائن تعیین کند.