«بازخوانی انگیزه های فرهنگی وضع حدیث در منابع اهل سنت» (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

منابع روایی اهل سنت مملو از روایاتی است که از جهت متن، سند یا هر دو، دچار آسیب شده و اکنون قابل استناد نیستند. انگیزه های جعل احادیث پیامبر6 متعدد و بسیارند که یکی از مهم ترین آنها انگیزه های فرهنگی بوده؛ چنانکه زمینه ساز بروز سایر عوامل سیاسی – اجتماعی شده است. اگر چه مطالعه و بررسی روایات موضوعه نشان می دهد که به جهت تفاوت مصادر حدیث نزد شیعه و اهل سنت برخی عوامل و انگیزه های جعل و وضع حدیث نیز میان فریقین تفاوت هایی دارد؛ اما انگیزه های فرهنگی تا حدود فراوانی یکسان می باشد؛ البته حجم احادیث موضوعه در منابع اهل سنت بسیار بوده که زاییده عواملی چون اعتماد به صحابه و همچنین جریان منع نگارش حدیث است. پژوهش حاضر با روشی نقادانه و تحلیلی به بررسی انگیزه های فرهنگی وضع حدیث در منابع اهل سنت پرداخته و پیامدهای آن را ارزیابی می کند. نتایجِ این پژوهش نشان می دهد روایاتی که با هدف استحاله فرهنگی مسلمانان وضع شده است، تأثیرات زیادی در تحولات سیاسی و تغییرات اجتماعی داشته است. بنابراین واضعان حدیث با تکیه بر انحرافات فرهنگی، کوشیده اند تا فاصله میان رفتار پیامبر6 با حاکمانِ دوره های بعد را توجیه کنند.