ملاک‌های بهشتی شده

چه افرادی به بهشت می‌روند؟ و ملاک‌های بهشتی شدن چیست؟
مجموعه ملاک‌هایی را که موجب بهشتی شدن می‌گردد، به طور کلّی و خلاصه و با استفاده از قرآن کریم و احادیث، در دو بخش می‌توان بیان نمود:
1. حق پذیری
حق پذیری، عناد و لجاجت به خرج ندادن و تسلیم حقیقت و واقعیت گردیدن، از ویژگی‌های هر انسان معتدل و سالم است و موجب وارد شدن به بهشت نیز می‌گردد.
قرآن کریم،درباره گروه ممتازی که در برابر وسوسه‌ها، تبلیغ‌ها، کارشکنی‌ها و آزارهای مخالفان اسلام، به خصوص «قوم یهود» تسلیم پیامبر اسلام (ص) شده و با فطرتی پاک آموزه‌های آن حضرت را با گوش جان می‌پذیرفتند می فرماید:«و إذا سمعوا ما انزل الی الرّسول تری اعینهم تفیض من الدّمع ممّا عرفوا من الحقّ… فأثابهم الله بما قالوا جنّات…؛آنان، هنگامی که آیات قرآن را که بر پیامبر (ص) نازل شده بشنوند، می‌بینی که به خاطر یافتن حق،از شوق اشک چشم آنها سرازیر می‌شد و می‌گفتند:پروردگارا!ما ایمان آوردیم، ما را از گواهان حق و یاران محمد(ص) قرار بده… خداوند هم در مقابل این حق پذیری، باغ‌های بهشت را پاداش می‌دهد».(سوره مائده، آیه 83 ـ 85)
طبق روایات،مصداق اعلای آن، امام علی(ع) و سلمان وابوذر معرفی شده‌اند.1 پیامبر (ص) فرموده:«آنها کسانی هستند که وقتی حق به آنها داده شد،آن را می‌پذیرند و هر گاه از حق سؤال شوند، آن را دراختیار می‌گذارند و درباره مردم، آن گونه حکم (و قضاوت) می‌کنند که درباره خودشان رفتار می‌نمایند».2
2. ایمان و پیوند درونی
وقتی انسان، به حقیقتی رسید، به آن ایمان می‌آورد و پیوند قلبی با آن برقرار می‌کند و آثار آن از «درون» بر«برون» نمود عینی پیدا می‌کند.بدین لحاظ، ایمان و پیوند درونی با خدا و آفریدگار جهان هستی، در عین حال که خود «سرمایه پر ارزشی» است، آن گاه جنبه کاربردی پیدا می‌کند که آثار آن در حوزه رفتار و کردار نمایان گردد.امام رضا(ع) در تعریف ایمان کامل فرموده است:
ایمان عبارت است از:پیوند به قلب، گفتار (و اقرار) با زبان و عمل با جوارح(و اعضای بدن).3
3.قلب پاک و سالم
قلب پاک و سالم از:کینه، کدورت، حسد، نفاق، و بخل و شرارت، زندگی مادّی و دنیایی را رونق، نشاط، برکت و ترقّی می‌بخشد.امام صادق(ع) فرموده:«خداوند هیچ عمل (و عبادت) مؤمنی را که نسبت به برادر مؤمن خویش نیت بد به دل دارد، قبول نمی‌کند».4
از لحاظ کاربردی، موجب سازندگی و نجات از گرفتاری‌ها و نجات دیگران از هلاکت و نابودی می‌گردد و جامعه توحیدی به وجود می‌آورد.
امام صادق (ع) درباره قلب سلیم می‌فرماید:«قلب سلیم، قلبی است که خدا را ملاقات کند، در حالی که غیر از خدا در آن دل نباشد».5
4. تقوا و پرهیزگاری
از جمله گروه‌هایی که به بهشت می‌روند، پرهیزگاران و تقوا پیشگان هستند، قرآن کریم درباره این گروه، با تعبیر:«اعدّت للمتّقین؛بهشت برای متقین آماده شده».(سوره آل عمران، آیه 133) و «ازلفت الجنّة للمتقین؛بهشت برای متقین آماده می‌باشد».(سوره شعراء،آیه 90) یاد می‌کند و خداوند وعده حتمی ورود آنان را به بهشت داده‌است.
کسی معنا و تفسیر «تقوا» را از امام صادق (ع) سؤال کرد، آن حضرت فرمود:«تقوا آن است که در هر جا و هر کاری که خدا دستور فرموده، تو را مفقود و غایب نبیند و در هر کاری و هر جایی که آن را ممنوع و خلاف دانسته، تو را حاضر نبیند».6
بخش دوم؛که مربوط به حوزه عمل است، افرادی که لایق ورود به بهشت می‌باشند عبارتند از:
1.پیشتازان در اسلام
پیشتازان در پذیرش اسلام که قرآن کریم با صفت:«السابقون السّابقون» یاد کرده است.
این گروه، در شرایط سخت غربت اسلام، در حالی که تنهایی، وحشت، خطر جانی، گرسنگی و آوارگی آنان را سخت تهدید می‌کرد و غیر از آزار مخالفان، حتّی از ناحیه اعضای خانواده خویش هم با مصایب تلخی دست به گریبان می‌شدند، اسلام آوردند و به آغوش پیامبر(ص) پناه بردند و با تمام وجود، به یاری آن حضرت شتافتند.
قرآن درباره آنان فرموده:«اولئک المقرّبون فی جنات النّعیم».7
این گروه را افراد زیادی تشکیل می‌دهند، اما درباره شاخص‌ترین آنها، امام علی(ع) فرموده:پیشگامان در اسلام پنج نفرند:من از عرب، سلمان از فارس، صهیب از روم، بلال از حبشه، خبّاب از نبط مصر.8
2. مهاجران
گروه دیگری که اهل بهشت معرفی شده‌اند، مهاجران هستند.این افراد، به خاطر پذیرش آیین اسلام و اطاعت از پیامبر(ص) در وطن و زندگی خویش، آن چنان تحت فشار و مضیقه قرار می‌گرفتند که مجبور بودند تن به آوارگی و تلخی و گرسنگی و برهنگی بسپارند.
قرآن کریم فرموده:«یبشّرهم ربّهم برحمة منه و رضوان و جنّات لهم فیها نعیم مقیم؛پروردگار، آنان را به رحمت بی‌پایان خویش و به مقام رضا و خشنودی خود و به بهشتی که در آن نعمت‌های جاویدان است، بشارت می‌دهد».(سوره توبه، آیات 20 و 21)
3. مجاهدان
مجاهدان،افرادی که با انگیزه الهی و دفاع از کیان اسلام و مسلمانان،سلاح بر می‌گیرند و در صحنه‌های نبرد به جنگ با دشمنان می‌پردازند.پیامبر اسلام(ص) فرمود:
«بهشت، دری دارد که «درب مجاهدان» نامیده می‌شود، آن در برای آنان گشوده شده و در حالی که دیگران در توقفگاه معطل مانده‌اند،اینان شمشیرها (و سلاح های) خود را همراه دارند و فرشتگان به آنان خوش آمد می‌گویند و وارد بهشت می‌شوند».9
قرآن کریم، درباره پاداش اخروی این گروه فرموده است:«أعدّ الله لهم جنّات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ذلک الفوز العظیم».(سوره توبه، آیه 89)
4. شهیدان
شهیدان، گروهی که با نیت خدایی در جبهه جنگ علیه دشمنان نبرد می‌کنند و در این راه، جان به جان آفرین تسلیم می‌کنند.
امام باقر(ع) درباره عظمت شهادت در راه خدا و تأثیر آن بر آمرزش گناهان فرموده است:«هر گناهی را قتل(و شهادت) در راه خدا می‌آمرزد، مگر دین(و حق الناس) را، زیرا حق مردم باید(یا خود مدیون به نوعی) آن را ادا کند، یا کسی (وصی یا وارث) آن را ادا نماید،یا صاحب حق آن را ببخشد».10
قرآن کریم، در مورد پاداش شهادت در راه خدا فرمود:«إنّ اللّه اشتری من المؤمنین أنفسهم و اموالهم بأنّ لهم الجنّة…».(سوره توبه، آیه 111)
در آیات دیگر، درباره پاداش دنیوی و اخروی کسانی که در راه خدا جهاد می‌کنند و به شهادت می‌رسند، فرمود:«سیهدیهم و یصلح بالهم.و یدخلهم الجنّة عرّفّها لهم؛آن را به راه سعادت هدایت می‌کند و امور آنان را اصلاح می‌نماید و به بهشتی که از قبل به منزل و مقامشان آشنا نموده وارد می‌گرداند».(سوره محمد، آیات 5 و 6)
5. نیکوکاران
نیکوکاری، اگر چه عنوان کلی‌ای است که دایره آن بخش وسیعی از اعمال نیک و خیر و صالح را در برمی‌گیرد و منافع و عکس العمل دنیایی و آخرتی نیز در پی خواهد داشت، امّا به دلیل این که قرآن کریم، عنوان جداگانه‌ای به عنوان ملاک ورود به بهشت برای آن قرار داده، آن را جدا و مستقل مطرح می‌کنیم.
قرآن می‌فرماید:«للّذین أحسنوا الحسنی و زیادة و لایرهق وجوههم قتر و لاذلّة اولئک اصحاب الجنّة هم فیها خالدون؛برای کسانی که نیکی کردند، پاداش نیک و زیاده بر آن دارند و تاریکی و ذلّت،چهره‌های آنان را نمی‌پوشاند، آنها یاران (و همراهان) بهشت می‌باشند و جاودانه در آن خواهند ماند».(سوره یونس،آیه 26)
امام صادق (ع) فرمود:«در انجام دادن معروف و نیکی به برادران خویش کوشا باشید،زیرا برای بهشت دری است، که «معروف» نامیده می‌شود و از آن در کسی وارد بهشت نمی‌شود،مگر این که در دنیا به انجام نیکی و برای رفع گرفتاری از برادر مؤمن خویش،اقدامی صورت داده و مشکلی را حل نموده باشد.11
مواردی را بر اساس قرآن و احادیث «ملاک‌های بهشتی شدن» برشمردیم، لیکن هیچ گنه کاری هم نباید از «رحمت خدا» مأیوس باشد، بلکه چون «حرّ ریاحی» باید راه توبه و جبران لغزش‌های گذشته را پیش گیرد تا از زبان حضرت امام حسین(ع) سعادتمند و بهشتی اعلام گردد.12
1.الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ج 6، ص 154، تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 209.
2.تفسیر مراغی، ج 27، ص 134.
3.معانی الاخبار، ص 180.
4.اصول کافی، ج2، ص 361.
5.همان مدرک، ج 2، ص 15.
6.عدّة الداعی، ص 285 و بحارالانوار، ج 67، ص 285.
7.سوره واقعه، آیه 10 تا 13، انشقاق آیه 7 ـ 9.
8.الخصال، ص 312، تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 211.
9.بحارالانوار، ج 97، ص 9.
10.همان مدرک، ج97، ص 10.
11.وسائل الشیعه، ج 11، ص 577.
12.سفینة البحار، ج 2، ص 15.