هدایت‌ها و ارزش ها:شراب های بهشتی

در چند شماره از مجلّه، از بهشت که جایگاه مؤمنان و صالحان است، سخن به میان آوردیم، شرایط عبور از پل صراط،درهای بهشت، ویژگی‌های بهشتیان، زیبایی‌های بهشت، زنان بهشتی و غذاهای بهشتیان را تا حدودی بررسی کردیم.
اکنون به سراغ ویژگی دیگری از«بهشت موعود» می‌رویم:
انواع نوشیدنی‌ها
نوشیدنی‌ها بخش مهمّی از نیازمندی‌های ضروری زندگی سالم و شاداب انسان را تشکیل می‌دهند و نبود یا کم بود یا ناسالم بودن آن‌ها، زندگی طبیعی را با مشکلات،بیماری ها و گاهی خطر مرگ مواجه خواهد کرد.
متخصصان سوئیسی اعلام کردند: در سوئیس250 هزار نفر به بیماری قند یا دیابت مبتلا هستند و هم اکنون این بیماری که ارتباط زیادی با چاقی دارد، در میان نوجوانان 15،16،17 ساله رو به افزایش است!1
بنابراین، تأثیر نوشیدنی‌ها را نباید نادیده گرفت و برای سلامت جسم و جان و بهره‌گیری بهتر از توانایی‌های موجود، بیشتر باید آن را مورد توجّه قرار داد.
امّا در بهشت، برای استفاده از انواع نوشیدنی‌ها دغدغه‌ای وجود ندارد، زیرا خدای مهربان در برابر افکار و اعمال نیکی که بندگان مؤمن و صالح در این جهان انجام داده‌اند، با انواع نوشیدنی‌هایی که از هر جهت لذّت بخش، دل نشین و مفید و سالم است، از آنان پذیرایی خواهد نمود.
نوشیدنی‌های بهشتی، انواع و اقسام و نام‌های مختلفی دارد که در این نوشتار، عمده‌ی آن‌ها را به طور
خلاصه، با مطالعه می‌گذرانیم:
1. چشمه سارهای گوار
به فرموده‌ی قرآن، پیدایش و حیات هر موجودی از آب است.(سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی30)این عنصر حیاتی در بخش وسیعی از دنیای امروز، با مشکل کم بود و نارسایی روبروست. پیامبر اسلام(ص) بارها فرموده: سَیدُ الأشِربةِ فی الدُّنیا و الآخِرِةِ الماءُ.2
بهترین نوشیدنی‌ها در دنیا و آخرت، آب است. امام علی(ع) با تعبیر:«أحلی المَشرُوباتِ الماءُ»3 آب را علاوه بر جنبه‌ی حیاتی،گواراترین و شیرین‌ترین نوشیدنی ها معرّفی کرده است.
این عنصر حیاتی در بهشت از نعمت‌های مهمّ و بزرگ خداوندی برای همگان و برای گروه‌های ممتاز، با ویژگی‌های ویژه‌ای مطرح گردیده است.
قرآن کریم می‌فرماید:« عَیناً یشرَبُ بِها عِبادُاللّهِ یفجِّرونَها تَفجِیراً؛
چشمه هایی که بندگان خاص و مخلص خدا از آن می‌نوشند و از هر کجا بخواهند آن را جاری می‌گردانند». درباره نوشیدنی دو گروه ممتاز ابرار و نیکان که به مقام قرب الهی رسیده‌اند خداوند فرموده است:ابرار و نیکان، از جایی می‌نوشند که نوشیدنی آن‌ها با عطر خوشمزه‌ای آمیخته شده است.(سوره‌ی دهر،آیه‌ی 6 و 7 )
قرآن کریم، درباره‌ی چشمه سار نوشیدنی«مقرّبان» فرموده است:«عَیناً یشرَبُ بِها المُقرَّبونَ».(سوره‌ی مطففین،آیه‌ی28)
در تفسیر و خصوصیات این چشمه‌سارهای گوارا، احادیث فراوانی از سوی پیشوایان اسلام وارد شده که در این جا به یک مورد از آن اشاره می‌کنیم.
امام محمد باقر(ع) در توصیف چشمه‌ساری که بندگان خاصّ خداوند از آن می نوشند فرموده:«این چشمه‌ای است که در خانه‌ی پیامبر اسلام(ص) قرار دارد و از آن به خانه‌ی سایر پیامبران(ع) و اهل ایمان جاری می‌گردد و آنان نیز از آن استفاده می کنند.»4
2. خوشمزگی کامل
در بهشت، نوشیدنی‌های مختلفی با مزه‌های گوناگون مطرح گردیده است و هر گروهی، پاداش اعمال خویش را از این جهت نیز دریافت می‌دارند.
قرآن کریم، این نوشیدنی‌ها را با عنوان«شراب طهور» مطرح نموده و خصوصیت و مزه‌ی آن‌ها را، زلال و شفّاف، کافور، زنجبیل، سلسبیل، رحیق مختوم و تسنیم معرفی کرده است.
شراب طهوری را که قرآن به عنوان یک نوشیدنی پاک و پاک کننده و نعمت بزرگ بهشتی معرفی کرده(سوره‌دهر،آیات6و21) فرشتگان پیوسته آن را با قدح‌ها و پیمانه‌های لبریز، در حالی که فراوان و زلال و
شفّاف است، گرد افراد می‌چرخانند و پیوسته حرکت می‌کنند.
درباره‌ی نوشیدنی«ابرار» می‌فرماید:«یشرَبُون مِن کأس کانَ مِزاجُها
کافُوراً».(سوره‌ی دهر ،آیه 6)
نیکان، از جامی نوش جان می کنند که شراب آن با« کافور» که خوش بو و خنک است، آمیخته است.
در آیه دیگری، این شراب طهور، با تعبیر:«کانَ مزاجُها زَنجَبیلاً».(سوره‌ی دهر ،آیات 17و18) آن را آمیخته با«زنجبیل» که مزه‌ی تند مخصوص و لذت بخشی دارد، معرفی کرده است.
آیه‌ی دیگر، این شراب طهور و نوشیدنی لذّت بخش رکه به صورت چشمه ای جریان دارد و فراوانی آن از جام و ظرف‌ها فراتر استبا تعبیر«سلسبیل» نام می‌برد.(سوره دهر، آیات 17و18) که هم لذیذ و لذّت بخش است و هم به راحتی و آسانی در دهان و حلق جریان می‌یابد.
درباره‌ی مزه‌ی برترین شراب بهشتی که قرآن آن را با توصیف«مِزاجُه مِن تَسنِیم».(سوره مطففین ، آیه‌ی 27) مطرح کرده، علاوه بر این که این شراب ناب و خالص و مخصوص است، گویا نام گذاری آن بدین خاطر است که این شراب به صورت چشمه‌ساری از بالا به پایین سرازیر می‌گردد، یا در طبقه‌های بالای بهشت قرار دارد و ساکنان آن طبقه‌ها از آن بهره مند می گردند.
3. ناب و فاسد نشدنی
ویژگی‌های دیگر نوشیدنی‌های بهشتی، ناب و سالم و فاسد نشدن آن هاست.قرآن کریم، درباره‌ی نوشیدنی«مقرّبان» می‌فرماید:«یسقَونَ مِنَ رَحیقٍ مَختُومِ».(سوره مطففین، آیه‌ی 25)
آنان، از شراب ناب و زلال و دست نخورده و سربسته و آلوده نشده، نوشانده و سیر می‌گردند. قرآن کریم،نوشیدنی‌های چهارگانه‌ی دیگری را که برای«متّقین» وعده داده، عبارتند از:
1. نهرهایی که آب آن صاف و خالص است و بد بو نشده؛
2. نهرهایی از شیر که طعم و مزه‌ی آن دگرگون نگشته؛
3. نهرهایی از شراب طهور که مایه‌ی لذّت نوشندگان آن است؛
4. و نهرهایی از«عسل مصفّا».(سوره‌ی محمد،آیه‌ی 15) که هر کدام لذّت و خاصیت مخصوصی دارد.
پیامبر اسلام(ص) فرموده:«إنَّ فی الفِردُوسِ لَعَیناً أحلی مِنَ الشَّهِد و ألینُ مِن الزَّبَدِ و أبرَدُ مِن الثَّلجِ و أطیبُ مِن
المِسکِ…؛17َ
در بهشت فردوس چشمه‌ای وجود دارد که شیرین‌تر از عسل، نرم تر و رقیق‌تر از کف آب، خنک‌تر از برف و خوشمزه‌تر از مشک است».
درباره‌ی شراب‌های بهشتی، سه موضوع را باید مورد توجّه داشته باشیم:
الف: نمادها و مثال‌هایی مانند شراب طهور و چشمه‌سارها...، برای نزدیک کردن شرایط و اوصاف نوشیدنی‌های بهشتی به ذهن آدمیان است، ولی فهمیدن کامل و ویژگی‌های آن جهان ،قابل تصوّر نیست.قرآن کریم در این باره می‌فرماید:«هیچ کس نمی‌داند چه پاداش‌های مهمی که موجب روشنی چشم‌ها می گردد،نهفته و پنهان است، این پاداش اعمالی است که(در دنیا) انجام داده‌اند».(سوره‌ی سجده ، آیه‌ی 17)
ب: شراب‌های بهشتی، آن طور که قرآن فرموده:«سفید رنگ و درخشنده وخالص وبرای کسانی که از آنها می نوشند لذّت بخش است(و برخلاف شراب‌های دنیا) نه عقل را فاسد می کند و نه مستی می‌آورد، بلکه لذّت و نشاط و شادی و هوشیاری در پی خواهد داشت».(سوره‌ی صافات،آیه‌ی‌47)
ج: موضوع بسیار جالب در مورد«شراب‌های بهشتی» تناسب آن‌ها با نوع اعمالی است که اهل ایمان در قلمرو وظایف دینی خویش انجام داده‌اند، در این باره مطالب و احادیث فراوانی وجود دارد که از باب نمونه چند مورد آن را مطالعه می‌کنیم:
1. پیامبر اسلام(ص) فرموده:«یا علی مَن تَرَکَ الخَمَر لِلّهِ، سَقاهُ اللّهَ مِن الرَّحیقِ المَختُومِ».6
هرکس، به خاطر خدا از شراب و می گساری خودداری کند، خداوند او را از شراب زلال و سربسته‌ی بهشتی سیراب می کند.
2. امام سجاد(ع) فرموده:«مَن سَقی مؤمناً مِن ظَماءٍ، سَقاهُ مِن الرَّحیقِ المَختُومِ».7
هر کس مؤمن تشنه‌ای را سیراب کند، خداوند از رحیق مختوم او را سیراب می‌سازد.
3. در حدیث دیگری آ‌مده:«مَن صامَ لِلّه فی یومٍ صائِفً، سَقاهُ مِنَ الظَماءِ مِنَ الرَّحیق المِختوُمِ».8
کسی که در روز گرم تابستان روزه بگیرد، خداوند از تشنگی قیامت او را با رحیق مختوم سیراب می‌گرداند.
1. روزنامه قدس، 27 آبان 1382، شماره 4571، ص 1.
2. بحار الانوار، ج16، ص 147، ج 35.
3. بحارالانوار، ج 75، ص 11، ج 69.
5. بحارالانوار، ج8،ص173.
6ـ7. تفسیر نورالثقلین، ج 5،ص 534،مجمع البیان، ج10،ص456.