قرآن و ادب فارسی:مکافات عمل
آرشیو
چکیده
متن
یکی از قوانین مهمّ جهان که قرآن کریم آن را بیان کرده، قانون پژواک عمل انسانهاست. اکثر مردم چنین می‌پندارند که وقتی کاری انجام می‌دهند، دیگر هیچ‌گونه رابطه‌ای با کرده خود ندارند و همه‌چیز تمام می‌شود و حداکثر در قیامت به پاداش و کیفر کرده خویش می‌رسند. حال آنکه اینگونه نیست، بازتاب عمل، به ما بر‌می‌گردد و بر اساس قوانینی که خداوند متعال بر جهان هستی حکمفرما کرده، کار بد و نیک ما در همین جهان بر ما تأثیر می‌گذارد.
در آیه 96سوره اعراف می‌خوانیم: «ولو أن أهل القُری آمَنُوا و اتّقَوا لَفَتَحنا علیهم برکاتٍ مِنَ السّمآء و الأرض و لکن کذّبوا فأخذناهم بِمَا کانُوا یکسبُون؛ و چنانچه مردم شهر و دیار همه ایمان آورده و پرهیزکار می‌شدند همانا ما درهای برکات آسمان و زمین را به روی آنها می‌گشودیم، ولی چون [پیامبران خدا و آیات او را] تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر کردار زشتشان رساندیم».
در این آیه ایمان و تقوا را باعث خیر و برکت در دنیا، و بی‌ایمانی و تکذیب آیات الهی را باعث بدبختی و کیفر برشمرده است. نیز در آیه30سوره شوری می‌خوانیم: «وما أصابَکُم مِن مصیبةٍ فَبِما کسبت أیدیکم ویعفو عن کثیر؛ مصیبت‌هایی که به شما می‌رسد همه به دست خود شما پدید آمده و البته خدا از بسیاری از گناهان شما نیز در‌می‌گذرد». در این آیه، رنج و مصیبت‌های انسانها را به کارها و رفتارهای خود آنان نسبت می‌دهد. روایات فراوانی هم از اهل‌بیت#63532; رسیده که این حقیقت قرآنی را مورد تأکید قرار می‌دهد.
شاعران و ادیبان ایرانی و مردم خوش ذوق فارسی زبان نیز این قانون را مورد توجّه قرار داده و با زیباترین عبارات و دقیق‌ترین تشبیهات و شیرین‌ترین تمثیلات به بیان آن پرداخته‌اند. آنان هم اصل کلّی بازتاب عمل و هم بازتاب کار بد و خوب را در اشعار و عبارات و تمثیلات خود ذکر کرده‌اند که ما از میان دهها شعر و مَثَل و حکمت، تنها برخی را تقدیم می‌داریم:
1. آنچه بر ما می‌رسد آن هم زماست. (مولوی)
2. آنچه دی کاشته‌ای می‌کنی امروز درو طمع خـوشـه گنـدم مکن از دانـه جـو (ظهیر فاریابی)
3. آن‌کس که نکو کرد و بدی دید کدام است.
4. آن کـه کــردار بــد روا بـیـنـد خـود زکـردار خـود جـزا بینـد (امیر خسرو دهلوی)
5 . از مکافـات عمل غافـل مشو گندم از گندم بروید جو ز‌جو
6. از هر دست بدهی از همان دست پس می‌گیری.
7. اگـر بد کنی چـشم نیکی مدار که گر خار کاری سمن ندروی (ابن‌یمین)
8 . اگـر نـرم گـویـد زبـان کسـی به گـوشش درشتی نیـاید بسی (فردوسی)
9. ای که اندازی کلوخی سنگ را آماده باش!
10. این جـهـان کـوه است و‌فـعل مـا نـد بــاز‌گــردد ایــن نـداهـا را صــد (مولوی)
11. بـد‌خـواه کسان هیچ به مقصـد نرسـد یک بد نکند تا به خودش صد نرسد
12. من نیک تو خواهم و‌تو خواهی بد من تـو نـیک نـبـیـنی و بـه من بد نرسد (خیام)
13. بد مکن و بد میندیش تا تو را بد نیاید پیش.
14. با آنکـه خـداوند رحیم است و‌کریم گندم ندهد بـار چـو جـو می‌کـاری (مولوی)
15. به گیتی دون هر کـه تخمی بکاشت از آن بار دادش فلک شام و چاشت
(ادیب نیشابوری)
16. تو نیکی می‌کن و در دجله انداز که ایـزد در بیـابـانـت دهـد بـاز (سعدی)
17 . چـو بد‌کـردی مشو ایمن ز‌آفات که لازم شد طبیعت را مکـافات (ناصر خسرو)
18. چون که بد‌کردی بترس ایمن مباش ز‌آنکه تخم است وبرویاند خداش (مولوی)
19.چه کردی به مردم همان چشم دار. (ادیب نیشابوری)
20. دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر کای نور چـشم من بجز از کشته ندروی (سعدی)
21. دیـدی که خـون نـا حـق پروانه شمع ر چـندان امان نداد که شب را سحر کند (حکیم شفائی)
22. زخیر خیر تراوش نماید ز شر شر. (قا‌آنی)
23. مشو شادمان گر‌بدی کرده‌ای کـه آزرده گـردی گـر‌آزرده‌ای (فردوسی)
24. نیکی کردی امیدوار باش، بدی کردی خبر‌دار باش!
هریک از ما ممکن است امثال این مثل‌ها را بداینم و یا جایی خوانده باشیم و یا خود در زندگی شخصی خویش تجربه کرده باشیم، ولی آنچه مهم است درس‌آموزی از تجربیات دیگران است و به کار بستن آموخته‌ها و نیازمودن آزموده‌ها.
در آیه 96سوره اعراف می‌خوانیم: «ولو أن أهل القُری آمَنُوا و اتّقَوا لَفَتَحنا علیهم برکاتٍ مِنَ السّمآء و الأرض و لکن کذّبوا فأخذناهم بِمَا کانُوا یکسبُون؛ و چنانچه مردم شهر و دیار همه ایمان آورده و پرهیزکار می‌شدند همانا ما درهای برکات آسمان و زمین را به روی آنها می‌گشودیم، ولی چون [پیامبران خدا و آیات او را] تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر کردار زشتشان رساندیم».
در این آیه ایمان و تقوا را باعث خیر و برکت در دنیا، و بی‌ایمانی و تکذیب آیات الهی را باعث بدبختی و کیفر برشمرده است. نیز در آیه30سوره شوری می‌خوانیم: «وما أصابَکُم مِن مصیبةٍ فَبِما کسبت أیدیکم ویعفو عن کثیر؛ مصیبت‌هایی که به شما می‌رسد همه به دست خود شما پدید آمده و البته خدا از بسیاری از گناهان شما نیز در‌می‌گذرد». در این آیه، رنج و مصیبت‌های انسانها را به کارها و رفتارهای خود آنان نسبت می‌دهد. روایات فراوانی هم از اهل‌بیت#63532; رسیده که این حقیقت قرآنی را مورد تأکید قرار می‌دهد.
شاعران و ادیبان ایرانی و مردم خوش ذوق فارسی زبان نیز این قانون را مورد توجّه قرار داده و با زیباترین عبارات و دقیق‌ترین تشبیهات و شیرین‌ترین تمثیلات به بیان آن پرداخته‌اند. آنان هم اصل کلّی بازتاب عمل و هم بازتاب کار بد و خوب را در اشعار و عبارات و تمثیلات خود ذکر کرده‌اند که ما از میان دهها شعر و مَثَل و حکمت، تنها برخی را تقدیم می‌داریم:
1. آنچه بر ما می‌رسد آن هم زماست. (مولوی)
2. آنچه دی کاشته‌ای می‌کنی امروز درو طمع خـوشـه گنـدم مکن از دانـه جـو (ظهیر فاریابی)
3. آن‌کس که نکو کرد و بدی دید کدام است.
4. آن کـه کــردار بــد روا بـیـنـد خـود زکـردار خـود جـزا بینـد (امیر خسرو دهلوی)
5 . از مکافـات عمل غافـل مشو گندم از گندم بروید جو ز‌جو
6. از هر دست بدهی از همان دست پس می‌گیری.
7. اگـر بد کنی چـشم نیکی مدار که گر خار کاری سمن ندروی (ابن‌یمین)
8 . اگـر نـرم گـویـد زبـان کسـی به گـوشش درشتی نیـاید بسی (فردوسی)
9. ای که اندازی کلوخی سنگ را آماده باش!
10. این جـهـان کـوه است و‌فـعل مـا نـد بــاز‌گــردد ایــن نـداهـا را صــد (مولوی)
11. بـد‌خـواه کسان هیچ به مقصـد نرسـد یک بد نکند تا به خودش صد نرسد
12. من نیک تو خواهم و‌تو خواهی بد من تـو نـیک نـبـیـنی و بـه من بد نرسد (خیام)
13. بد مکن و بد میندیش تا تو را بد نیاید پیش.
14. با آنکـه خـداوند رحیم است و‌کریم گندم ندهد بـار چـو جـو می‌کـاری (مولوی)
15. به گیتی دون هر کـه تخمی بکاشت از آن بار دادش فلک شام و چاشت
(ادیب نیشابوری)
16. تو نیکی می‌کن و در دجله انداز که ایـزد در بیـابـانـت دهـد بـاز (سعدی)
17 . چـو بد‌کـردی مشو ایمن ز‌آفات که لازم شد طبیعت را مکـافات (ناصر خسرو)
18. چون که بد‌کردی بترس ایمن مباش ز‌آنکه تخم است وبرویاند خداش (مولوی)
19.چه کردی به مردم همان چشم دار. (ادیب نیشابوری)
20. دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر کای نور چـشم من بجز از کشته ندروی (سعدی)
21. دیـدی که خـون نـا حـق پروانه شمع ر چـندان امان نداد که شب را سحر کند (حکیم شفائی)
22. زخیر خیر تراوش نماید ز شر شر. (قا‌آنی)
23. مشو شادمان گر‌بدی کرده‌ای کـه آزرده گـردی گـر‌آزرده‌ای (فردوسی)
24. نیکی کردی امیدوار باش، بدی کردی خبر‌دار باش!
هریک از ما ممکن است امثال این مثل‌ها را بداینم و یا جایی خوانده باشیم و یا خود در زندگی شخصی خویش تجربه کرده باشیم، ولی آنچه مهم است درس‌آموزی از تجربیات دیگران است و به کار بستن آموخته‌ها و نیازمودن آزموده‌ها.
تبلیغات
