بررسی شخصیّت انگاری در اشعار فریدون مشیری با تکیه بر کتاب «سه دفتر»

چکیده

شاعران فارسی زبان همواره طبیعت و پدیده های آن را در سخن خود به کار گرفته اند. گاه این کاربرد با رویکردی توصیفی بوده است و گاه رویکردی استعاری و سمبلیک. فریدون مشیری از سرایندگانی است که هم طبیعت به عنوان محور کلامی او قرار گرفته، هم از پدیده های طبیعت به صورت ابزاری با نگاهی استعاری و رمزی بهره برده و طبیعت را دستاویزی برای تصاویر شعری خود قرار داده است. یکی از ابزار مهم کلامی وی با توجه به دیدگاه رمانتیسم، تشخیص/ شخصیّت انگاری است. عناصر طبیعت مونس و همدم او هستند و شاعر با آن ها سخن می گوید. وی صفات و حالات انسانی را به پدیده های طبیعت یا مفاهیم انتزاعی نسبت می دهد و کلامش را خیال انگیز می سازد و با کاربرد شخصیّت انگاری به شکل گیری دیگر شگردهای بلاغی یاری می رساند. شخصیّت انگاری یا تشخیص یکی از آرایه های ادبی بارز در شعر اوست. تشخیص مطابق با نظر بسیاری از صاحب نظران، دسته بندی های بسیاری دارد که در این مقاله تحلیلی و توصیفی سعی بر این گردیده مطابق با الگوی ساختاری هفت گانه که معتقد به هفت نوعِ تصریحی، کنایی، مناظروی، ندایی، فعلی، تمثیلی و روایی است، انواع تشخیص در کتاب«سه دفتر» سروده فریدون مشیری که حاوی سه مجموعه شعر«گناه دریا»، «ابر و کوچه» و«بهار را باور کن» است، مورد بررسی قرار گیرد. با بررسی شخصیّت انگاری (جاندا رپنداری) در این سه مجموعه شعر که 691 مورد تشخیص یافت گردید، مشخص شد که بسامد تشخیص در سروده های مشیری برای فضاسازی ها و تصویرسازی های شاعرانه فراوان است. مطابق با مشاهدات پژوهشگران و شواهد و مصادیق یافت شده، مجموعه شعر «ابر و کوچه» بیشترین و مجموعه شعر «گناه دریا» کمترین موارد تشخیص دارند. آرایه تشخیص در اشعار مشیری، هم به صورت اجمالی و هم به صورت تفصیلی و معمولاً در تلفیق با آرایه های دیگر، برای مفاهیم ذهنی و عینی به کار رفته است.