هدایتها و ارزشها:زیبایی‌های بهشت

همه‌ی انسان‌ها در پی زیبایی هستند، ولی جوانان به دلیل شرایط سنّی خود، زیبایی‌ها را بیشتر جست‌وجو می‌کنند تا با رسیدن به آن، به آرامش روانی و آرزوهای و طلایی خویش دست یابند.
زیبایی چیست؟ دانشمندانی که از 2500 سال پیش تاکنون در این زمینه اظهار نظر کرده‌اند،هنوز به تعریفی یعنی یگانه دست نیافته‌اند؛ زیرا زیبایی به تعداد افراد و ذوق‌ها و نظرها،معنا، مفهوم و مصداق جداگانه‌ای پیدا می‌کند. بنابراین، هرکسی، چیزی و کسی را زیبا می‌شناسند و به آن علاقه نشان می‌دهد و آن را می‌ستاید. پس می‌توان گفت از نظر جریان طبیعی، زیبایی مقوله‌ای نسبی است؛ یعنی ممکن است کسی، چیزی را زیبا بپندارد، ولی دیگری همان‌چیز را زیبا نداند. به همین دلیل، سرخوش تفرشی سروده است:
ای بسا زشت که در دیده‌ی عاشق زیباست
عشق، فرقی نکند زشتی و زیبایی را
مهم‌ترین نکته در زمینه‌ی زیبایی این است که در این جهان طبیعی، اصلاً هیچ زیبای کاملی وجود ندارد و هرکسی و هرچیزی، بخشی و جلوه‌ای از زیبایی را داراست. آن‌چه نیز زیبا شناخته می‌شود، به دلایلی، ناقص، موقت، فصلی و نا پایدار است که تنها فصلی از زمان را فرا می‌گیرد و بخشی از خواسته‌ها را تأمین می‌کند.
درباره‌ی زیبایی باید به دو موضوع زیر توجّه داشته باشیم:
1ـ در این جهان، نمونه‌های فراوانی از نمادها، اشخاص، افراد، مصادیق و مفاهیم گوناگون مادّی و معنوی وجود دارد که هرکس، بخشی از آن را داراست و به وسیله‌ی آن، خواسته‌ی خود را برآورده کند.
2ـ در میان صدها تعریفی که از «زیبایی» صورت گرفته است، دو ویژگی مشترک «لذّت بخشی» و «آرامش آفرینی» وجود دارد که هرکس بر اساس ذوق سلیم، روح پاک، وجدان سالم، بصیرت، معرفت و ظرفیت انسانی خویش از آن بهره‌مند می‌شود و بر رشد و تکامل معنوی خود می‌افزاید.
گفتیم که زیبایی‌های این جهان، نسبی و ناقص است. بنابراین، باید هم زمان با بهره برداری مطبوع و مشروع از مواهب زیبا و فراوان این جهان، بکوشیم در پرتو ایمان به خدا، انجام رفتارهای خداپسندانه و خدمت به خلق، شایستگی دست‌یابی به زیبایی‌های کامل و جاویدان در جهان دیگر را به دست آوریم.
بر اساس وعده‌های اجتناب ناپذیر خداوند در قرآن کریم، «بهشت»؛ جایگاه زیبایی‌های لذّت آفرین، چشم‌نواز، آرامش‌بخش، بی‌دغدغه و سراسر نشاط و ماندگاری است. البته این زیبایی‌ها، مراحل و صحنه‌های گونه‌گون و فراوانی دارد که نمونه‌هایی از آن را با استفاده از آیه‌های قرآن کریم، به تماشا می‌نشینیم:
1ـ زیبایی‌های طبیعی
اگر به سرودها، غزل‌ها و چکامه‌های شاعران، ادیبان و عارفان بنگرید، درمی‌یابید که آنان با توصیف درختان سبز سربه فلک کشیده با سایه‌های روح‌پرور، زمزمه‌های جان نواز آبشارها، جوشش چشم‌نواز چشمه‌ساران، نجوای دلپذیر برگ‌های سپیداران و آوای جان‌بخش جوی بارها، نمونه‌های زیبایی از مظاهر طبیعت را به نمایش گذاشته و سودای وصال الهی ر در سر پرورانده‌اند.
اینک توصیف صحنه‌هایی از زیبایی‌های طبیعی بهشت را خواهیم شنید که خداوند به عنوان پاداش نیکان، پرهیزگاران، پاکان، بردبار و شایسته‌گان برای بهره‌مندی و کام‌جویی آنان مقرّر داشته است:
پرهیزگاران، در جایگاه امنی هستند، در میان باغ‌ها و چشمه‌ها.1
در بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده،نهرهای آب از زیر درختان آن جاری است. میوه‌ها و سایه‌های درختان آن همیشگی است و این، فرجام کار کسانی است که پرهیزگار بوده‌اند.2
افراد پرهیزگار زیر سایه‌ها (ی درختان بهشتی) و در میان (و کنار) چشمه‌ها قرار دارند و میوه‌هایی را که میل داشته باشند (در اختیار دارند و به آنان گفته می‌شود): بخورید و بنوشید، گوارایتان باد! این‌ها در برابر کردار نیکی است که انجام دادید؛ ما این گونه به نیکوکاران، پاداش می‌دهیم.3
خداوند به بردباران، بهشت و لباس‌های بهشتی پاداش می‌دهد، در حالی‌که آنان بر تخت‌های زیبا، تکیه زده‌اند؛ در آن‌جا نه آفتاب می‌بینند و نه سرما احساس می‌کنند. این در حالی است که سایه‌های درختان بهشتی بر سر آنان‌، فرو افتاده (پایین آمده) و چیدن میوه‌ها برای آنان بسیار آسان و راحت است.4
اصحاب یمین (گروه نیک‌رفتار و سعادت مند) زیر سایه‌ی درختان «سدر» بی‌خار نشسته‌اند و در سایه‌ی درخت «طلح» پربرگ (که خوش رنگ و خوشبوست) به سر می‌برند و سایه‌ی کشیده و گسترده‌ای بر سر‌آنان وجود دارد. آنان در کنار آبشارهای بی‌کران و میوه‌های فراوان قرار دارند که هرگز به پایان نمی‌رسد و ممنوع نمی‌شود.5
قرآن کریم درباره‌ی چشم‌انداز‌های طبیعی و صحنه‌های لذّت بخش بهشتیان می‌فرماید:
به راستی، نیکان در میان انواع نعمت‌ها قرار دارند. بر تخت‌های زیبای بهشتی تکیه زده‌اند و به زیبایی‌های بهشت می‌نگرند و طراوت و نشاط نعمت‌را در چهره‌های آنان می‌بینی… امروز مؤمنان به کافران می‌خندند، در حالی که بر تخت‌های زینت شده‌ی بهشتی نشسته‌اند وبه منظره‌های زیبای بهشت نگاه می‌کنند.6
قرآن درباره‌ی صحنه‌های جذّاب‌تر و برخورداری از لذّت بیشتر و کامل‌تر بهشت، فرموده است:
بهشتیان امروز به نعمت‌های خداوندی سرگرم و مسرورند (از هر فکر و خیال ناراحت کننده‌ای دورند). آنان و همسران‌شان زیر سایه‌ها (ی کاخ‌ها و درختان بهشتی) بر تخت‌ها تکیه زده‌اند و میوه‌های بسیار لذّت بخش برای آنان در بهشتوجود دارد و هرچه بخواهند، در اختیار آنان خواهد بود.7
باری، این تخت‌ها برای نشستن و تکیه زدن بهشتیان زیر سایه‌ی درختان و کنار چشمه‌ها و جوی‌بارهاست که افراد می‌توانند مناظر زیبای نزدیک را ببینند و لذّت ببرند. گاهی نیز بهشتیان برای تنّوع و اشراف بر منظره‌های زیبا و فراوان بهشتی می‌خواهند چشم‌انداز بهتر و بیشتری داشته باشند که قرآن کریم در این باره فرموده است:
در آن باغ‌های بهشتی، تخت‌های بلند وبرافراشته‌ای وجود دارد.8
تا آنان بر آن‌ها بنشینند و منظره‌های روح پرور بهشتی را تماشا کنند و از آن بیشتر لذّت ببرند.
ابن‌عباس می‌گوید:
این تخت‌های بلند به‌گونه‌ای است که وقتی صاحبان آن اراده کنند برآن‌ها بنشیند، تخت‌ها پایین می‌آیند و پس از آن‌که افراد بر آن قرار گرفتند، باز به حالت اوّل و بلندی برمی‌گردند.9
ممکن است بهشتیانی که بر تخت‌های کنار چشمه‌ها نشسته‌اند و از دیدن منظره‌های روح‌افزا لذّت می‌برند، به دلیل آن‌که هنوز برخی از بستگان آنان به جمع‌شان نپیوسته‌اند، عیش خویش را ناقص احساس کنند. قرآن در این باره می‌فرماید:
سرانجام کار بردباران، نماز گزاران و کمک‌کنندگان مالی به افراد، باغ‌های جاویدان بهشت است که بدان‌هاوارد می‌شوند. هم‌چنین، پدران و همسران و فرزندان صالح آنان (که ممکن است به دلیل حساب رسی، تأخیر کرده باشند) به آنان می‌پیوندند.10
آن‌چه آمد، بخشی ازمناظره‌های طبیعی و زیبایی‌های بهشتی است که در انتظار شایستگان خواهد بود. مهم‌ترین تفاوت‌ها و امتیازهای بهشت جاودان بر زیبایی‌ها و لذّت‌های دنیایی بدین قرار است:
1ـ‌آدمی در استفاده از آن زیبایی‌ها، از امنیت و آسایش کامل برخوردار است و هیچ‌گونه دغدغه، آفت، دلهره، هجوم رقیب و دشمن یا آسیب طبیعی و غیرطبیعی، وی را تهدید نمی‌کند. بهشتیان با آسودگی می‌توانند از نعمت‌ها و لذّت‌های بهشتی، بیشترین بهره را ببرند.
2ـ‌سایه‌های درختان، میوه‌های فراوان، چشمه‌های جوشان، آب‌های روان، نعمت‌های گوناگون و همسران زیبا و جوان؛ دارایی‌های لذّت‌بخش، کامل و جاویدانی برای بهشتیان هستند که پژمردگی و فسردگی، کهنگی و دلزدگی، تنفّر و انزجار، پیری و فرتوتی و نابودی، آن‌ها را تهدید نمی‌کند و همه‌چیز در کمال طراوت و نشاط برای اهل بهشت برقرار است.
3ـ‌اراده‌ها، خواسته‌ها و هوس‌هایی که در این جهان محدود است و در مواردی باید مهار گردد تا سلامت نفسانی و تکامل انسانی صورت گیرد، در آن جهان آزاد است. با اراده و اشاره‌ی افراد، همه‌ی آرزوها و خواسته‌های لذّت‌بخش تحقّق می‌پذیرد و لذّت‌شان به اوج می‌رسد تا جایی‌که «تخت‌های بلند و برافراشته» برای تماشا و اشراف بر چشم اندازهای پهناور، بالا و پایین می‌رود.
4ـ‌در کنار زیبایی‌ها و لذّت‌های جان‌پرور، هیچ‌گونه غم و اندوه، فقر و فاقه، کمبود و ناداری و نقصان و زوالی وجود ندارد و همه‌چیز سراسر آسایش و آرامش است.
باغبان گر پنج‌روزی، صحبت گُل بایدش
برجفای خار هجران، صبر بلبل بایدش
ای دل! اندر بند زلفش، از پریشانی منال
مرغ زیرک چون به دام افتد، تحمّل بایدش
رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه‌کار؟
کارملک است آن‌که تدبیر و تأمل بایدش
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت، کافری است
راهرو گر صد هنر دارد، توکّل بایدش1
1.دخان، 51و52.
2.رعد، 35.
3.مرسلات، 41و42.
4.دهر (انسان)، 12ـ14.
5.واقعه، 27ـ33.
6.مطففین، 22ـ24و 34ـ35.
7.یس، 55ـ58.
8.غاشیه، 13.
9.مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج10، ص479.
10.رعد، 22ـ23.
11.دیوان حافظ،ص 291.