طراحی و پیاده سازی یک مدل GIS مبنا برای برنامه ریزی اسکان موقت در مدیریت بحران زلزله شهر بابل (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

برنامه ریزی اسکان موقت زلزله باهدف کاهش آسیب  های ثانویه زمین  لرزه همواره یکی ازدغدغه های اصلی برنامه  ریزان و مدیران شهری بوده است. در گذشته برنامه  ریزی اسکان موقت صرفاً با توجه به اصولی مانند خالی بودن زمین یا بدون مالک بودن آن صورت می گرفته، اما امروزه این کار با استفاده از فناوری  های نوین مانند GIS و با در نظر گرفتن معیارهای متعدد مکانی و توصیفی انجام می شود. با توجه به اینکه تاب آوری شهری از مهمترین شاخه  های مدیریت بحران شهری می باشد، لذا ارزیابی خطرپذیری و برنامه  ریزی برای کاهش آن ازجمله مکانیابی اسکان موقت (به عنوان یکی از اصول تاب آوری شهری) بسیار ضروری است. با بررسی های صورت گرفته شهر بابل وضعیت مناسبی از نظر اسکان موقت زلزله زدگان ندارد که آن هم، به دلیل عدم توجه به لحاظ  نمودن این مراکز مهم در برنامه  ریزی شهری می باشد. در تحقیق حاضر، نظرات کارشناسان خبره با تخصص های مهندسی سازه، زلزله، شهرسازی، مدیریت بحران، پدافندغیرعامل، ترافیک و حمل و نقل مورد استفاده قرار گرفته و معیارهای مؤثر در مکانیابی مراکز اسکان موقت استخراج و وزن  دهی شدند. سپس با استفاده از توابع تحلیلی GIS، نقشه های معیار تولید و با ترکیب آن ها بهترین مناطق برای اسکان موقت (پس از زلزله احتمالی) در شهر بابل مشخص شد. با تحلیل نتایج مشخص شد که تنها 7 درصد از محدوده شهر بابل برای اسکان موقت مناسب است. این مناطق با توجه به سایر استانداردهای اسکان موقت مورد بررسی قرار گرفتند که در نهایت شش محل و در مجموع 107 هکتار (کمتر از 4درصد) برای اسکان موقت مناسب تشخیص داده شد. اگرچه این 107 هکتار در حال حاضر می تواند پاسخگوی نیاز شهر بابل با توجه به جمعیت کنونی آن باشد، اما اگر نرخ رشد جمعیت شهر بابل و از طرفی افزایش ساخت و ساز و در نتیجه آن کاهش فضای مناسب برای اسکان موقت در نظر گرفته شود، قطعاً در آینده ای نزدیک شهر بابل با کمبود فضای مناسب جهت اختصاص به اسکان موقت زلزله  زدگان مواجه خواهد بود.