شعور از دیدگاه علامه طباطبائی در المیزان؛ مفهوم، انواع، آثار و گستره (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

در رویکرد تفسیری علامه طباطبایی ، شعور یکی از واژگان کلیدی است. شعور در بحث های معرفت شناختی عنوانی است که بر مجموعه ابزارهای شناختی فاعل شناسا اطلاق می شود . این مقالله در راستای روشن شدن دیدگاه تفسیری علامه در تبیین این مفهوم سامان یافته است. با کشف دیدگاه علامه  در موضوعات معرفتی، می توان نظام معرفت شناختی ایشان را کشف کرد. برای این منظور، واژه «شعور» را به عنوان یکی از واژگان معرفتی انتخاب و دیدگاه تفسیری ایشان را تحلیل کردیم. در یک تقسیم بندی کلی شعور را می توان به شعور در انسان و شعور در غیرانسان تقسیم کرد. علامه طباطبایی  در تفسیر المیزان بیشتر به شعور انسانی پرداخته و جوانب گوناگون این نوع شعور مانند تعریف، انواع، ویژگی ها، آثار و مبدأ آن را بررسی کرده است. شعور انسانی عبارت است از: ادراک دقیقی که مبدأ آن قلب فرابدنی انسان است. علامه طباطبایی  برای شعور انواع «فکری، فطری، باطنی، نفسی، متعقل و شعور به لذت های مادی» بر می شمارد. ایشان ویژگی هایی برای شعور بیان می کند؛ مانند اینکه «دارای اصول، مبادی، ابزار و مناط، نشانه وجودیت و موجودیت است، از نعمت های ظاهری و از افعال انسان است، شعور دچار انحطاط می شود ». شعور در دیدگاه ایشان نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا بطلان شعور برابر با مرگ و ابطال انسانیت است . در نظر علامه، افزون بر انسان، موجودات دیگر مانند «فرشتگان، بهشت، جهنم، زمین و حیوانات» نیز از نوعی شعور برخوردارند.