قرآن و‌اهل‌بیت:هادی امّت
آرشیو
چکیده
متن
«وَ‌یقُولُوا الَّذینَ کَفَرُوا لَوْلا اُنْزِلَ عَلَیهِ آیَة مِنْ رَبِّهِ إنَّما أنْتَ مُنْذِرُ وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ؛
کسانی که کافر شدند می‌گویند: «چرا آیه‌ای (معجزه‌ای) از پروردگارش براو (پیامبر) نازل نشده؟!» تو فقط بیم دهنده‌ای و برای هرقومی هدایت کننده‌ای است». (سوره رعد، آیه7)
جاری جاودان
قرآن، این کتاب زندگی، اختصاص به یک زمان خاص ندارد؛ بلکه بسان رودخانه‌ای قوی و پایدار، تمامی عصرها و سرزمین‌های جهان هستی را سیراب می‌سازد و هرگز فنا و نیستی در آن راه نخواهد یافت.
امام صادق می‌فرماید: قرآن زنده است و نمی‌میرد، و مانند جریان روز و شب و جریان حرکت خورشید و ماه، همگام با زمان، جاری و روان است و برای همه انسانها می‌باشد. (آنسان که قرآن برپیشینیان راهنما بود، برهمه انسانهای حال و آینده نیز دلیل و راهنما می باشد)1
از آن رهگذر که قرآن معجزه جاویدان پیامبر اسلام است، این کتاب آسمانی در هروقت و زمان نیاز به یک معلّم دارد تا آیات الهی را برای مردم نیازمند به هدایت، تفسیر و معنا کند و امامان معصوم‌علیهم السلام همان معلمان واقعی قرآن هستند که تا روز قیامت با قرآن پیوند جاودانه دارند و طبق سفارش رسول خدا از قرآن هرگز جدا نمی‌گردند و همواره هدایت‌گران عرصه زندگی محسوب می‌شوند.
گزارش رویداد
آیات قبلی سوره رعد اشاره به بحث توحید و معاد دارد و این آیه شریفه به یکی از ایرادات کافران لجوج درباره نبوت پرداخته است.
توجه به این نکته ضروری است که مخالفان رسول‌خدا هیچ‌گاه حسن نیت نداشتند و معجزات را برای یافتن حق نمی‌خواستند؛ بلکه هراز چند گاهی به منظور لجاجت و عدم تسلیم، پیشنهاد معجزه می‌کردند.
پندار کافران آن بود که تنها وظیفه پیامبران؛ آوردن معجزه است در حالی که وظیفه پیامبران در درجه اول هدایت گمراهان به صراط مستقیم می‌باشد و در این راستا اگر نیازی به آشکار ساختن معجزه بود، انجام می‌دادند. خداوند به پیامبر‌اسلام می‌فرماید: ای پیامبر! تو بیم دهنده‌ای و برای هر قومی هادی و رهنمایی است. پس رسول خدا «مُنْذِر» هستند اگر چه «هادی» نیز می‌باشند، ولی با توجه به اسلوب آیه که نفرمود: إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَهادٍ، بلکه فرمود: «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» پس «هادی» باید شخص دیگری باشد که سکّان کشتی هدایت انسانها را در دست گیرد. بدون تردید امامان معصوم‌علیهم السلام همان راهنمایان جوامع بشری هستند که در تمام زمان‌ها وجود دارند.
در حقیقت منذر ایجاد کننده است (علت مُحْدِثِه)، و هادی نگهدارنده و پیش برنده (علت مُبْقِیه)، و این همان چیزی است که ما از آن تعبیر به «رسول» و «امام» می‌کنیم. رسول شریعت را تأسیس می‌کند و امام حافظ و نگهبان شریعت است.2
از سیمای آیه شریفه دریافت می‌شود که در صدد بیان هدف مهمی است و آن نیاز جامعه انسانی به فردی راهنما و هدایت‌گر است. جالب آن که رسول‌خدا پس از نزول آیه خطاب به امام علی فرمودند: یا علی! من منذرم و تو هادی، بوسیله تو هدایت یافتگان هدایت می‌شوند.3
شأن نزول
در کتب روایی و تفسیری شیعه و اهل تسنن؛ امام علی به عنوان مصداق: «وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» تعیین شده است. در این مختصر به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
رسول خدا فرمود: هنگامی که معراج بودم در جایی که هیچ‌کس بین من و خداوند قرار نداشت و من هرخواسته‌ای که داشتم، قبول می‌شد، خطاب آمد: «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ». گفتم: پروردگارا! من منذر هستم، پس هادی چه کسی است؟. خداوند پاسخم داد: یا محمد! آن کس علی بن أبی طالب است.4
امام صادق فرمود: «مُنْذِر» رسول خدا است و مقصود از «هادٍ» أمیر‌المؤمنین و امامان بعد از او هستند.5
عبد‌الرحیم قصیر گفت: روزی نزد امام باقر بودم، امام از من پرسید: رسول‌خدا درباره آیه شریفه «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» فرمود: من «مُنْذِر» هستم و علی «هادی». ای عبد‌الرحیم! چه کسی «هادی» این زمان است؟. من سکوت کردم و پس از لحظاتی عرض کردم: فدایت شوم! هدایت‌گری در میان شما خانواده است و یکی پس از دیگری آن را به ارث می‌برید و اکنون شما هادی خلق هستید. امام فرمودند: درست گفتی، قرآن زنده است و نمی‌میرد، اگر قرآن برای نسل‌های پیشین نازل شده بود، باید از میان می‌رفت؛ ولی قرآن زنده و جاوید است، همان‌طور که قبلاً جاری بود.6
فخر‌رازی در تفسیرش روایتی را از ابن عباس نقل می‌کند که: «پیامبر خدا دستش را به سینه خود گذاشت و فرمود: من منذر هستم، سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تو هادی هستی و به وسیله تو هدایت یافتگان هدایت می‌شوند.7
1. تفسیر عیاشی، ج2، ج203.
2. تفسیر نمونه، ج10، ص128.
3. تفسیر روح المعانی ـ آلوسی. ونور الأبصار ـ شبلنجی.
4. بحار الأنوار، ج35، ص400 به نقل از تفسیر فرات کوفی.
5. تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ج1، ص359.
6. تفسیر عیاشی، ج2، ص203.
7. و نیز ابن‌کثیر و طبری در تفسیرشان و ابو‌حیان اندلسی در بحر‌المحیط این روایت را نقل کرده‌اند.
کسانی که کافر شدند می‌گویند: «چرا آیه‌ای (معجزه‌ای) از پروردگارش براو (پیامبر) نازل نشده؟!» تو فقط بیم دهنده‌ای و برای هرقومی هدایت کننده‌ای است». (سوره رعد، آیه7)
جاری جاودان
قرآن، این کتاب زندگی، اختصاص به یک زمان خاص ندارد؛ بلکه بسان رودخانه‌ای قوی و پایدار، تمامی عصرها و سرزمین‌های جهان هستی را سیراب می‌سازد و هرگز فنا و نیستی در آن راه نخواهد یافت.
امام صادق می‌فرماید: قرآن زنده است و نمی‌میرد، و مانند جریان روز و شب و جریان حرکت خورشید و ماه، همگام با زمان، جاری و روان است و برای همه انسانها می‌باشد. (آنسان که قرآن برپیشینیان راهنما بود، برهمه انسانهای حال و آینده نیز دلیل و راهنما می باشد)1
از آن رهگذر که قرآن معجزه جاویدان پیامبر اسلام است، این کتاب آسمانی در هروقت و زمان نیاز به یک معلّم دارد تا آیات الهی را برای مردم نیازمند به هدایت، تفسیر و معنا کند و امامان معصوم‌علیهم السلام همان معلمان واقعی قرآن هستند که تا روز قیامت با قرآن پیوند جاودانه دارند و طبق سفارش رسول خدا از قرآن هرگز جدا نمی‌گردند و همواره هدایت‌گران عرصه زندگی محسوب می‌شوند.
گزارش رویداد
آیات قبلی سوره رعد اشاره به بحث توحید و معاد دارد و این آیه شریفه به یکی از ایرادات کافران لجوج درباره نبوت پرداخته است.
توجه به این نکته ضروری است که مخالفان رسول‌خدا هیچ‌گاه حسن نیت نداشتند و معجزات را برای یافتن حق نمی‌خواستند؛ بلکه هراز چند گاهی به منظور لجاجت و عدم تسلیم، پیشنهاد معجزه می‌کردند.
پندار کافران آن بود که تنها وظیفه پیامبران؛ آوردن معجزه است در حالی که وظیفه پیامبران در درجه اول هدایت گمراهان به صراط مستقیم می‌باشد و در این راستا اگر نیازی به آشکار ساختن معجزه بود، انجام می‌دادند. خداوند به پیامبر‌اسلام می‌فرماید: ای پیامبر! تو بیم دهنده‌ای و برای هر قومی هادی و رهنمایی است. پس رسول خدا «مُنْذِر» هستند اگر چه «هادی» نیز می‌باشند، ولی با توجه به اسلوب آیه که نفرمود: إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَهادٍ، بلکه فرمود: «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» پس «هادی» باید شخص دیگری باشد که سکّان کشتی هدایت انسانها را در دست گیرد. بدون تردید امامان معصوم‌علیهم السلام همان راهنمایان جوامع بشری هستند که در تمام زمان‌ها وجود دارند.
در حقیقت منذر ایجاد کننده است (علت مُحْدِثِه)، و هادی نگهدارنده و پیش برنده (علت مُبْقِیه)، و این همان چیزی است که ما از آن تعبیر به «رسول» و «امام» می‌کنیم. رسول شریعت را تأسیس می‌کند و امام حافظ و نگهبان شریعت است.2
از سیمای آیه شریفه دریافت می‌شود که در صدد بیان هدف مهمی است و آن نیاز جامعه انسانی به فردی راهنما و هدایت‌گر است. جالب آن که رسول‌خدا پس از نزول آیه خطاب به امام علی فرمودند: یا علی! من منذرم و تو هادی، بوسیله تو هدایت یافتگان هدایت می‌شوند.3
شأن نزول
در کتب روایی و تفسیری شیعه و اهل تسنن؛ امام علی به عنوان مصداق: «وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» تعیین شده است. در این مختصر به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
رسول خدا فرمود: هنگامی که معراج بودم در جایی که هیچ‌کس بین من و خداوند قرار نداشت و من هرخواسته‌ای که داشتم، قبول می‌شد، خطاب آمد: «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ». گفتم: پروردگارا! من منذر هستم، پس هادی چه کسی است؟. خداوند پاسخم داد: یا محمد! آن کس علی بن أبی طالب است.4
امام صادق فرمود: «مُنْذِر» رسول خدا است و مقصود از «هادٍ» أمیر‌المؤمنین و امامان بعد از او هستند.5
عبد‌الرحیم قصیر گفت: روزی نزد امام باقر بودم، امام از من پرسید: رسول‌خدا درباره آیه شریفه «إنَّما أنْتَ مُنْذِر وَلِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» فرمود: من «مُنْذِر» هستم و علی «هادی». ای عبد‌الرحیم! چه کسی «هادی» این زمان است؟. من سکوت کردم و پس از لحظاتی عرض کردم: فدایت شوم! هدایت‌گری در میان شما خانواده است و یکی پس از دیگری آن را به ارث می‌برید و اکنون شما هادی خلق هستید. امام فرمودند: درست گفتی، قرآن زنده است و نمی‌میرد، اگر قرآن برای نسل‌های پیشین نازل شده بود، باید از میان می‌رفت؛ ولی قرآن زنده و جاوید است، همان‌طور که قبلاً جاری بود.6
فخر‌رازی در تفسیرش روایتی را از ابن عباس نقل می‌کند که: «پیامبر خدا دستش را به سینه خود گذاشت و فرمود: من منذر هستم، سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تو هادی هستی و به وسیله تو هدایت یافتگان هدایت می‌شوند.7
1. تفسیر عیاشی، ج2، ج203.
2. تفسیر نمونه، ج10، ص128.
3. تفسیر روح المعانی ـ آلوسی. ونور الأبصار ـ شبلنجی.
4. بحار الأنوار، ج35، ص400 به نقل از تفسیر فرات کوفی.
5. تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ج1، ص359.
6. تفسیر عیاشی، ج2، ص203.
7. و نیز ابن‌کثیر و طبری در تفسیرشان و ابو‌حیان اندلسی در بحر‌المحیط این روایت را نقل کرده‌اند.
تبلیغات
