نهشته های لسی

در حوضة آبریز میدان جیق، شرایط خاص زمین شناسی، آب و هوایی، هیدرولوژیک، پوشش گیاهی و ویژگی های ژئومرفولوژیک باعث بروز فرسایش در اشکال مختلف شده اند. از مهم ترین عوامل مؤثر در بروز فرسایش در این حوضه شرایط خاص زمین شناسی آن می باشد. حوضة آبریز میدان جیق به وسیلة رسوبات سست و دانه ریز لس پوشانیده شده است که دارای حساسیت بالایی نسبت به فرسایش و به خصوص فرسایش آبی می باشد؛ به طوری که می توان اشکال مختلف فرسایش آبی را در همه جای این حوضه مشاهده کرد. در این تحقیق برای برآورد میزان فرسایش و رسوب از مدل پسیاک در قالب رخساره های ژئومرفولوژی (واحد کار) استفاده شده است. با استفاده از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و عکس های هوایی به همراه بازدید های میدانی، حوضة مورد مطالعه به سه واحد ژئومرفولوژی کوهستان، تپه ماهور و فلات ها و تراس های فوقانی تقسیم شد و سپس رخساره های ژئومرفولوژی براساس همگنی در توپوگرافی، سنگ و واکنش فرسایشی در سطح نیمه تفضیلی و مقیاس 1:50000 تفکیک شد و پارامترهای مورد نیاز مدل در هر رخساره به صورت لایه های اطلاعاتی تهیه و وارد مدل گردید و میزان فرسایش و رسوب در هر رخساره مشخص شد. نتیجة مطالعات نشان می دهد که واحد تپه ماهورهای لسی دارای بیشترین میزان فرسایش و رسوب در واحد سطح و نوع غالب فرسایش در آن فرسایش آبراهه ای است.

آگاهی از فرایندهای جابه جایی و توزیع مجدد ذرّات خاک ناشی از فرسایش های مختلف، یکی از ابزارهای مدیریتی در مقیاس های متعدّد از پلات تا حوزه آبخیز در مدیریت فرسایش و رسوب محسوب می شود که با استفاده از طیف سنجی رادیونوکلوئیدهای ریزشی (137Cs,7Be,210Pbex) دست یافتنی است. در این مطالعه، توضیحات لازم در مورد این رادیونوکلوئیدها، معایب و مزایای استفاده از آن ها، نحوه ی طیف سنجی آن ها در آزمایشگاه و در عرصه هم چنین مدل های تبدیل مورد بحث قرار گرفته و به سه مطالعه ی موردی با طیف سنجی در عرصه (120 موقعیت در زیرحوضه های شاهد و نمونه) و آزمایشگاه (132 نمونه: منطقه ی مرجع و زیرحوضه ی آق امام) در نهشته های لسی مراوه تپه استان گلستان پرداخته شده است. رایونوکلوئیدهای ریزشی در تمامی موقعیت های طیف سنجی توسط آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص در زیرحوضه های شاهد و نمونه قابل شمارش بودند که با توجه به برخی از محدودیت ها فقط 137Cs مورد استفاده قرار گرفت. متوسط سالانه ی تلفات خاک در زیرحوضه های شاهد و نمونه به ترتیب برابر 12/10 و 39/11 تن در هکتار و در کاربری های کشاورزی و غیرکشاورزی در زیر حوضه ی آق امام به ترتیب معادل 6/18 و 7/2 تن در هکتار تعیین شده است. کم ترین نسبت انتقال رسوب به کاربری غیرکشاورزی در زیر حوضه ی آق امام با مقدار 63% اختصاص داشته و این نسبت در کاربری کشاورزی این زیرحوضه و سایر زیرحوضه ها بیش از 96 % تعیین شد. بیش ترین فراوانی در محل های طیف سنجی در تمامی زیرحوضه ها به صورت فرسایشی (بیش تر از 75 %) بوده است. بیش ترین مقدار رسوب تعیین شده در محل های طیف سنجی معادل 05/8 تن در هکتار در سال بوده که به کاربری غیرکشاورزی (زیرحوضه ی آق امام) اختصاص دارد.