یاران قائم، علیه السلام قسمت دوم

«مهدی هنگام نماز عشا در مکه ظهور می کند در حالی که پرچم رسول خدا، که درود خدا بر او و خاندانش باد، و پیراهن و شمشیر او را با خود دارد و دارای نشانه ها و نور و بیان است. وقتی نماز عشا را به جا آورد با صدای رسا و بلند خود می فرماید: ای مردم! خدا را به یاد شما می آورم. شما اینک در پیشگاه خدا ایستاده اید. او حجت خود را برگزید و پیامبران را برانگیخت و کتاب (آسمانی) فرو فرستاد و شما را امر کرد که چیزی را شریک او قرار ندهید و از او و فرستاده اش اطاعت و فرمانبرداری کنید و زنده نگه دارید آنچه را که قرآن زنده کرده است و بمیرانید آنچه را که او میرانده است. هواداران راستی و هدایت و پشتیبان تقوی و پرهیزگاری باشید، زیرا نابودی و زوال دنیا نزدیک شده و اعلام وداع نموده است. و من شما را به خدا و رسولش و عمل به کتاب خدا و ترک باطل و احیای سنت او دعوت می کنم. سپس او، بدون قرار قبلی، به همراه سیصد و سیزده مرد، به شمار یاران بدر، که همچون ابر پاییزی پراکنده اند و زاهدان شب و شیران روزند، ظهور می کند و خداوند سرزمین حجاز را برای مهدی می گشاید و او هر کس از بنی هاشم را که در زندان به سر می برد; آزاد می سازد. آنگاه درفشهای سیاه در کوفه فرود می آید و گروهی را به جهت بیعت به سوی مهدی روانه می سازند و آن حضرت لشکریان خود را به سراسر جهان گسیل داشته و ستم و ستم پیشگان را از میان بر می دارد و همه سرزمینها به دست او به راستی و درستکاری در می آیند.» (1)
امام باقر، علیه السلام.
گفتیم که به هنگام ظهور قائم، علیه السلام، یاران او از سراسر جهان در مکه به گردش جمع می شوند و با او بیعت می کنند; حال این پرسش مطرح است که یاران قائم چگونه همگی در یک زمان و در کمترین فرصت در مکه حاضر می شوند و خود را برای همراهی با آن حضرت آماده می سازند؟
امام علی، علیه السلام، در این زمینه تعبیر جالبی دارند که به ما در درک چگونگی اجتماع یاران قائم، علیه السلام، یاری می کند. ایشان می فرماید:
«فاذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه، فیجتمعون الیه کما یجتمع قزع الخریف.» (2)
چون وقت آن برسد آقای بزرگوار و پیشوای دین مستقر و پابر جا گردد. پس نزد آن بزرگوار گرد آیند، چنانکه پاره های ابر در فصل پاییز گرد آمده و به هم می پیوندند.
تشبیه جمع شدن یاران آن حضرت به جمع شدن ابرهای پاییزی نشان از سرعت اجتماع و به هم پیوستن آنها دارد; چنانکه در روایتی که در همین زمینه از امام باقر، علیه السلام، نقل شده آمده است:
«یاران قائم سیصد و سیزده مرد از فرزندان عجم (غیر عرب) هستند. گروهی از آنان به هنگام روز به وسیله ابر حرکت می کنند و با نام خود و نام پدر و خصوصیات نسبشان شناخته می شوند. گروهی دیگر از آنها در حالی که در بستر خود آرمیده اند، بدون قرار قبلی در مکه بر آن حضرت وارد می شوند.» (3)
از امام صادق، علیه السلام، نیز روایتی به همین مضمون نقل شده است:
«جوانان شیعه در حالی که بر پشت بامهای خود آرمیده اند، در یک شب، بدون هیچ قرار قبلی به نزد صاحب خود برده شده و بامدادان در مکه حاضر می شوند.» (4)
از این روایات و دیگر روایات مشابه (5) که همگی دلالت بر اجتماع ناگهانی و از پیش تعیین نشده یاران قائم، در یک شب مشخص در مسجدالحرام، دارند، روشن می شود که تنها به مدد قدرت بی مانند خداوند متعال است که آن تعداد افرادی که برای یاری امام مهدی، علیه السلام، برگزیده شده اند در مدت زمان کوتاهی و یا به تعبیر برخی از روایات «در کمتر از یک چشم بر هم زدن » (6) به گرد آن حضرت جمع می شوند.
گفتیم که یاران قائم، علیه السلام، از نظر توان جسمانی و قدرت بدنی در مرتبه بالایی قرار دارند تا آنجا که کوهی را از جا بر می کنند. اما این پرسش همواره مطرح بوده که امام عصر، علیه السلام، و یارانش از چه سلاحی در مبارزه با مستکبران و گردنکشان عصر استفاده می کنند؟
برای یافتن پاسخ پرسش یادشده به سراغ روایات می رویم تا ببینیم از آنها چه چیزی به دست می آید.
امام باقر، علیه السلام، در ضمن روایتی که در آن به بیان شباهتهای امام مهدی با انبیای الهی می پردازند، شباهت آن امام را با جد بزرگوارش پیامبر اکرم، صلی الله علیه وآله، چنین بر می شمارند:
«... اما شباهت او به جد برگزیده اش، که درود بر او و خاندانش باد، این است که او با شمشیر قیام می کند و دشمنان رسول خدا، صلی الله علیه وآله، و همه ستمگران و گردنکشان را به قتل می رساند. و او با شمشیر و ترسی (که در دل دشمنان می افکند) به پیروزی می رسد...». (7)
چنانکه ملاحظه می شود در این روایت به دو شباهت عمده حضرت مهدی، علیه السلام، با جد بزرگوارش اشاره شد که یکی از آنها قیام با شمشیر و دیگری حمایت و پشتیبانی خدا از او به وسیله ایجاد ترس و وحشت در دل دشمنان است.
در اینجا برای روشن ساختن بیشتر موضوع، در مورد شباهتهای یاد شده باختصار توضیح می دهیم:
1. نبرد و پیروزی با شمشیر
در روایات بسیاری بر این نکته تصریح شده که امام مهدی، علیه السلام، با شمشیر قیام می کند، تا آنجا که آن حضرت را «قائم بالسیف » و یا «صاحب السیف » نامیده اند; که برای نمونه می توان به روایت زیر که از امام صادق، علیه السلام، نقل شده اشاره کرد.
آن حضرت در پاسخ فردی که در مورد «قائم » از ایشان پرسیده بود فرمود:
«کلنا قائم بامرالله، واحد بعد واحد، حتی یجی ء صاحب السیف، فاذا جاء صاحب السیف جاء بامر غیر الذی کان.» (8)
همه ما، یکی پس از دیگری، بر پا دارنده (قائم) امر خداییم، تا اینکه صاحب شمشیر ظهور کند. پس آنگاه که صاحب شمشیر ظهور کند، شیوه ای غیر از آنچه پیش از آن بوده است، در پیش می گیرد.
اما این پرسش مطرح است که آیا این تعبیرها تنها اشاره به مسلحانه و قهرآمیز بودن قیام و انقلاب مهدوی دارد، یا اینکه نه، ذکر شمشیر در اینگونه روایات موضوعیت داشته و آن امام واقعا با شمشیر به نبرد با گردنکشان می پردازد؟
اگر چه شاید نتوان پاسخی صریح و قطعی به این پرسش داد ولی توجه به روایات زیادی که در این زمینه وارد شده احتمال دوم را تقویت کرده و نشان می دهد که در قیام مهدوی شمشیر جایگاه خاصی دارد.
در اینجا به برخی از روایاتی که در آنها از شمشیر، به عنوان سلاح آن حضرت و یاران ایشان، یاد شده، اشاره می کنیم:
الف) امام باقر، علیه السلام، در روایتی خطاب به «جابر جعفی » می فرماید:
«ای جابر! برای بنی عباس پرچمی است و برای دیگران پرچمهایی، پس برحذر باش و برحذر باش، تا زمانی که مردی از فرزندان حسین، علیه السلام، را ملاحظه کنی که بین رکن و مقام با او بیعت می شود. سلاح رسول خدا، صلی الله علیه وآله، کلاهخود رسول خدا، صلی الله علیه وآله، زره رسول خدا و شمشیر رسول خدا با اوست.» (9)
ب) در روایت دیگری، به نقل از امام باقر، علیه السلام، در وصف امام قائم، علیه السلام، چنین آمده است:
«هشت ماه تمام شمشیر بر دوش نهاده (دشمنان خدا) می کشد تا خدا خشنود گردد. (10) »
ج) امام صادق، علیه السلام، نیز در مورد سلاح جنگی یاران قائم می فرماید:
«هنگامی که قائم بپا خیزد، شمشیرهای نبرد فرود می آید، درحالیکه روی هر شمشیر نام مردی (از یاران آن حضرت) و نام پدر او نوشته شده است.» (11)
د) «ابان بن تغلب » نقل می کند که روزی با جعفر بن محمد، علیهماالسلام، در مسجد مکه نشسته بودم، آن حضرت درحالیکه دست مرا گرفته بود فرمود:
«ای ابان! خداوند313 مرد در همین مسجد شما گرد می آورد، مردم مکه می دانند که (آن گروه) از پدران و نیاکان آنها متولد نشده اند. با هر یک از آنها شمشیری است که بر آن نام شخص و نام پدر و نسب و خاندانش نوشته شده است.» (12)
روایات بالا بخش کوچکی از روایات فراوانی است که در آنهاء تصریح شده که قائم، علیه السلام، و یاران او با شمشیر، نبرد رهایی بخش خود را آغاز می کنند.
اما اینکه چرا آن امام از میان همه سلاحها شمشیر را برگزیده است شاید به این خاطر باشد که خداوند نمی خواهد عهدی از ستمگران بر گردن آن حضرت باشد، حتی به انداره استفاده از سلاحهایی که ستمگران روزگار به وجود آورنده آنها بوده اند.
2. ایجاد وحشت در دل دشمنان
چنانچه گفته شد، یکی از ویژگیهایی که در روایات برای قیام مهدی بر شمرده شده، رسیدن به فتح و پیروزی به وسیله ایجاد وحشت و هراس در دل دشمنان است. یعنی همان ویژگی که در صدر اسلام و در حرکت رهایی بخش پیامبر اسلام، صلی الله علیه وآله، وجود داشت.
در آیات متعددی از قرآن کریم به این موضوع اشاره شده که خداوند با ایجاد ترس و وحشت در دل کافران و مشرکان به یاری رسول اکرم و سپاه او برخاسته و آنها را بر دشمنانشان غالب ساخته است. که برای نمونه می توان به آیات زیر اشاره کرد:
الف) « اذ یوحی ربک الی الملائکة انی معکم فثبتوا الذین آمنوا سالقی فی قلوب الذین کفروا الرعب... » (13)
(و به یاد آر) آنگاه که پروردگارت به فرشتگان وحی کرد: من با شمایم، شما مؤمنان را به پایداری وادارید. من در دلهای کافران بیم خواهم افکند...
این آیه در جریان جنگ بدر نازل شده که پیامبر اکرم، صلی الله علیه وآله، تنها با313 نفر همراه و بدون تجهیزات کافی در برابر لشکر انبوه و مجهز قریش قرار گرفت و چنان عرصه بر مسلمانان تنگ شده بود که سر بر آسمان برداشته و از خداوند طلب یاری کردند و خداوند نیز علاوه بر اینکه هزار فرشته را برای یاری مسلمانان فرستاد، چنان ترسی در دل دشمنان آنها انداخت که همگی پا به فرار گذاشتند. (14)
ب) «هو الذی اخرج الذین کفروا من اهل الکتاب من دیارهم لاول الحشر ما ظننتم ان یخرجوا و ظنوا انهم ما نعتهم حصونهم من الله فاتیهم الله من حیث لم یحتسبوا و قذف فی قلوبهم الرعب یخربون بیوتهم بایدیهم و ایدی المؤمنین فاعتبروا یا اولی الابصار.» (15)
اوست آن خدایی که نخستین بار کسانی از اهل کتاب را که کافر بودند، از خانه هایشان بیرون راند و شما نمی پنداشتید که بیرون روند. آنها نیز می پنداشتند حصارهایشان را توان آن هست که در برابر خدا نگهدارشان باشد.
خدا از سویی که گمانش را نمی کردند بر آنها تاخت آورد و در دلشان وحشت افکند، چنانکه خانه های خود را به دست خود و به دست مؤمنان خراب می کردند. پس ای اهل بصیرت عبرت بگیرید.
آیه یاد شده که در جریان نبرد مسلمانان با یهود «بنی نظیر» نازل شده است. بخوبی نشان می دهد زمانی که نه مسلمانان گمان می بردند که بنی نظیر با آن همه شوکت و قدرت خانه و کاشانه خود را رها کنند و از سرزمین خود خارج شوند و نه بنی نظیر احتمال می دادند که مسلمانان بتوانند بر آنها با آنهمه تجهیزات و برج و بارو غلبه کنند، خداوند چنان ترس و وحشتی در دل یهود بنی نظیر انداخت که خود در جستجوی راهی برای فرار به تخریب خانه های خود پرداختند. (16) و این بهترین گواه بر تاثیر بیم و هراس ایجاد شده از سوی خداوند، در تسلیم و شکست دشمنان خداست، و چه زیبا در پایان این آیه می فرماید:«ای خردمندان عبرت بگیرید.»
آیات دیگری از این دست در قرآن کریم وجود دارد که ما به جهت رعایت اختصار از ذکر آنها خودداری می کنیم. (17)
اما برخی از روایاتی که در آنها تصریح شده حضرت مهدی، علیه السلام، و یاران او با ترس و بیمی که خداوند در دل دشمنان می افکند، به پیروزی می رسند، به قرار زیر است:
الف) امام محمدباقر، علیه السلام، در روایتی می فرماید:
«القائم منصور بالرعب مؤید بالنصرة تطوی له الارض و تظهر له الکنوز و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب و یظهر الله، عز و جل، به دینه و لو کره المشرکون.» (18)
همانا قائم با ترس و بیم یاری شده و با نصرت (الهی) تایید گشته است، زمین برای او در هم پیچیده می شود و گنجهایش را آشکار می کند. نفوذ و اقتدار او شرق و غرب (جهان) را در بر می گیرد و خداوند به وسیله او دین خودش را، بر خلاف میل مشرکان، غلبه می بخشد.
ب) در روایت دیگری که از آن امام نقل شده، چنین آمده است:
«... پرچم سیاه رسول خدا را به اهتزاز در می آورد. به فاصله یک ماه از پیش رو، سمت راست و سمت چپ آن پرچم، ترس همه را فرا می گیرد...» (19)
ج) امام، علیه السلام، در بیان لشکریان امام مهدی، علیه السلام، می فرماید: «یؤیدة بثلاثة اجناد: بالملائکة والمؤمنین والرعب.» (20)
خداوند او را با سه لشکر یاری می کند: فرشتگان، مؤمنان و هراس.
با توجه به آیات قرآن کریم که بصراحت از یاری پیامبر اکرم، صلی الله علیه وآله، به وسیله ایجاد رعب و هراس در دل دشمنان سخن گفته است و همچنین عنایت به روایاتی که رعب و هراس را از لشکریان امام مهدی، علیه السلام، و اسباب پیروزی ایشان برشمرده اند. می توان چنین نتیجه گرفت که به هنگام ظهور خداوند چنان ترس و وحشتی در دل دشمنان آن امام می افکند که آنان را از تصمیم گیری درست و بموقع در مقابله با قیام مهدوی باز می دارد، تا آنجا که به هر عملی که دست می زنند به ضررشان تمام می شود.
البته در عصر حاضر هم نمونه های چنین رویدادی قابل اشاره است، که پیروزی انقلاب اسلامی و تسلیم ارتش تا دندان مسلح رژیم طاغوت در برابر مردم بی سلاح و فتوحات گسترده رزمندگان اسلام در مقابل ارتش نیرومند بعثی از بارزترین آنهاست.
پی نوشتها:
1. المروزی، ابو عبدالله نعیم بن حماد، الفتن (نسخه خطی)، ص 95، به نقل از: معجم احادیث الامام المهدی علیه السلام، ج 3، ص 295، ح 832: «ثم یظهرالمهدی بمکة عندالعشاء، و معه رایة رسول الله، صلی الله علیه وآله، و قمیصه و سیفه و علامات و نور و بیان، فاذا صلی العشاء نادی باعلاصوته یقول: اذکرکم الله ایهاالناس و مقامکم بین یدی ربکم، فقد اتخذالحجة و بعث الانبیاء، و انزل الکتاب، و امرکم ان لاتشرکوا به شیئا و ان تحافظوا علی طاعته و طاعة رسوله و ان تحیوا ما احیاالقرآن و تمیتوا ما امات، و تکونوا اعوانا علی الهدی، و وزرا علی التقوی، فان الدنیا قد دنا فناؤها و زوالها و آذنت بالوداع، فانی ادعوکم الی الله و الی رسوله والعمل بکتابه و اماتة الباطل و احیاء سنته. فیظهر فی ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدة اهل بدر، علی غیر میعاد، قزعا کقزع الخریف، رهبان باللیل و اسد بالنهار، فیفتح الله للمهدی ارض الحجاز، و یستخرج من کان فی السجن من بنی هاشم و تنزل الرایات السودالکوفة، فتبعث بالبیعة الی المهدی، فیبعث المهدی جنوده فی الآفاق و یمیت الجور و اهله و تستقیم له البلدان...».
2. فیض الاسلام، سید علینقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ص 1202، ح 1.
3. همان، ص 369، ح 157،: «اصحاب القائم ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا، اولادالعجم بعضهم یحمل فی السحاب نهارا، یعرف باسمه و اسم ابیه و نسبه و حلیته، و بعضهم نائم علی فراشه، فیوا فیه (فیری) فی مکة علی غیر میعاد.»
4. همان، ص 370، ح 159: «بینا شباب الشیعة علی ظهور سطوحهم نیام اذا توافوا الی صاحبهم فی لیلة واحدة علی غیر میعاد، فیصبحون بمکة.».
5. ر.ک: همان، ص 239،286،316،323، 342، 368.
6. ر.ک: ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی، الملاحم و الفتن فی ظهورالغائب المنتظر، ص 121; سلیمان، کامل، روزگار رهایی (یوم الخلاص)، ترجمه علی اکبر مهدی پور، ج 1، ص 407.
7. المجلسی، محمدباقر، همان، ج 51، ص 217، ح 6: «... و اما شبهه من جده المصطفی، صلی الله علیه وآله، فخر وجه بالسیف و قتله اعداء لله و اعداء رسوله، صلی الله علیه وآله، و الجبارین والطواغیت، و انه ینصر بالسیف و الرعب و...».
8. همان، ج 23، ص 189، ح 4.
9. الحرالعاملی، محمدبن الحسن، اثبات الهداة، ج 3، ص 588، ح 808، به نقل از: معجم الاحادیث الامام المهدی علیه السلام، ج 3، ص 243، ح 772: «یا جابر ان لبنی العباس رایة و لغیرهم رایات، فایاک ثم ایاک - ثلاثا - حتی تری رجلا من ولدالحسین، علیه السلام، یبایع له بین الرکن و المقام، معه سلاح رسول الله، صلی الله علیه وآله، و مغفر رسول الله و سیف رسول الله.»
10. النعمانی، محمدابراهیم، الغیبة، ص 165، به نقل از: سلیمان، کامل، همان، ص 478: «یجردالسیف علی عاتقه ثمانیة اشهر هرجا حتی یرضی الله.»
11. المجلسی، محمدباقر، همان، ص 356، ح 121: « اذا قام القائم، علیه السلام، نزلت سیوف القتال، علی کل سیف اسم الرجل و اسم ابیه.»
12. همان، ص 286، ح 19: «یا ابان، سیاتی الله بثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا فی مسجدکم هذا، یعلم اهل مکة انه لم یخلق آباؤهم و لا اجدادهم بعد، علیهم السیوف مکتوب علی کل سیف اسم الرجل و اسم ابیه و حلیته و نسبه...».
13. سوره انفال (8)، آیه 12.
14. ر. ک: الطبرسی، ابو علی الفضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج 3-4، ص 525-526.
15. سوره حشر(59)، آیه 2.
16. ر. ک: الطبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن، همان، ج 9-10، ص 257-258.
17. ر. ک: سوره آل عمران(3)، آیه 151، سوره احزاب (33)، آیه 23.
18. المجلسی، محمدباقر، همان، ج 52، ص 191، ح 24.
19. همان، ص 391: ح: «ینشر رایة رسول الله السوداء، فیسیر الرعب قدامها شهرا و عن یمینها شهرا و عن یسارها شهرا...».
20. همان، ص 356، ح 119.