مهدویت درعصرحاضر

گفتگویی با حجة الاسلام والمسلمین شیخ علی کورانی،نویسنده لبنانی الاصل کتاب «عصرظهور»
برای گفتگو درباره مهدویت در عصر حاضر، (فرهنگ انتظار و نقش انقلاب اسلامی در زمینه سازی ظهور موعود(ع) به حضور حجة الاسلام والمسلمین شیخ علی کورانی ، نویسنده لبنانی الاصل «عصر ظهور» و از علماء گرانمایه تشیع رسیدیم. حاصل این مصاحبه صمیمانه را تقدیم خوانندگان موعود می نماییم.
موعود: با توجه به شناختی که حضرت عالی از کشورهای اسلامی عرب زبان دارید، جایگاه تفکر مهدویت و انتظار موعود آخرالزمان را در این کشورها، اعم از کشورهای شیعی مذهب یا اهل سنت چگونه می بینید و به نظر شما آنها تا چه حد از این موضوع شناخت دارند؟
- روشن است که تمام مسلمین در سرتاسر کشورهای عربی و اسلامی، اعتقاد به احادیث پیغمبر(ص) درباره امام مهدی(ع) دارند و این اجماع است و همه متفق القولند که یک نفر از فرزندان پیغمبر(ص) می آید و جهان را اصلاح می کند و او موعود است. ولی تفاوتشان این است که در بعضی از کشورها، اعتقادشان راسخ و ثابت و قوی است و باصطلاح گرم و داغ است می روند دنبال اخبار امام مهدی(ع) . می پرسند که کی محقق می شود؟ و در نظرشان این مساله عملی است. آنها به تولد امام مهدی(ع) اعتقاد دارند و در افریقا و غیره معتقدند قطب زمین امام مهدی(ع) است اما در بعضی کشورها نه این اعتقاد ضعیف است.
موعود: ظاهرا این مساله در شمال افریقا رواج بیشتری دارد؟
- بله ، در بعضی از کشورها سابقه تاریخی دارد. مثلا در شمال آفریقا « مرابطون » ادعای مهدویت کردند. در سودان مهدی سودانی صدسال قبل یا کمتر ادعای مهدویت کرد و با انگلیسی ها جنگید. حتی در نیجریه «عثمان بن فوده » در حدود کمتر از دویست سال پیش حکومتی تاسیس کرد و حکومتش صد سال طول کشید. او تاکید داشت که مردمش توجه داشته باشند به امام مهدی(ع) و هکذا در جاهای مختلف.
موعود: آیا فکر می کنید در اقلیت بودن شیعیان در کشورهای سنی مذهب عامل مؤثری بوده در اینکه آنها توجه بیشتری به موضوع مهدویت داشته باشند تا شیعیانی که در کشور خود در اکثریت اند.
- در این مورد می توانیم بگوییم که در سه صورت توجه به مساله امام مهدی در کشورها بیشتر می شود یکی زمانی است که شکستهای نظامی ، اجتماعی و سیاسی برای کشوری اتفاق می افتد، مثل بوسنی ، فلسطین و امثال اینها. زمانی که اسرائیل لبنان را گرفت و مردم تحت یک فشار شدید داخلی و خارجی قرار گرفتند این توجه بیشتر شد. یا در حالتهای پیروزی غیر معمولی هم اتفاق می افتد و مردم متوجه امام مهدی(ع) می شوند و سؤالات مختلف در ذهنشان شکل می گیرد. همان چیزی که الان در فلسطین مطرح است و کتاب یا حدیث از امام مهدی(ع) بسرعت در داخل فلسطین منتشر می شود و همه می خوانند و معتقدند به امام مهدی(ع). با اینکه بیشترشان سنی اند و اعتقاد دارند که هنوز حضرت متولد نشده اند. می خواهم بگویم که در اقلیت بودن تنها مطرح نیست; بلکه فشار و شکست نظامی و سیاسی و یا پیروزی های غیرمعمولی مثل پیروزی «انقلاب اسلامی ایران » هم می تواند عامل توجه بیشتر مردم به امام مهدی(ع) شود.
از آنجا که احادیثی در نزد اهل سنت و اهل تشیع هست که آغاز حرکت زمینه سازان حکومت امام مهدی(ع) را از ایران می دانند، بنابراین وقوع انقلاب اسلامی ایران و سابقه ذهنی موجود از اینگونه احادیث این سؤال را پیش می آورد که: آیا ارزش اساسی این انقلاب به دست مرحوم امام خمینی 1 از نظر اعتقادی این است که زمینه ساز ظهور حضرت امام مهدی(ع) بشود؟
موعود: پس در مجموع به نظر شما پیروزی انقلاب اسلامی در گسترش فرهنگ انتظار و مهدویت مؤثر بوده است مخصوصا در کشوری مثل لبنان؟
- بله حتما مؤثر بوده است . همانطور که گفتم در حالتهای شکست و فشار و یا پیروزی، مثل پیروزی انقلاب اسلامی ایران اصلا مردم سؤال می کردند: آیا مساله امام مهدی(ع) از اینجا شروع شده است؟ خیلی سؤالها پیش آمد. بارها تمام نوشته های راجع به امام مهدی(ع) را مردم خواندند. حتی غربیها و نه فقط مسلمین، حتی مسیحی ها. حال چرا مسیحی ها ؟ علتش این است که مساله امام مهدی(ع) به رجعت حضرت عیسی ارتباط دارد و غربیها به این اعتقاد خیلی اهمیت می دهند.
موعود: چگونه مسائلی نظیر ساختن فیلمهایی در زمینه قیام موعود آخر الرمان را که با هدف اراوه چهره ای نامناسب از این قیام توسط غربیها بعد از انقلاب اسلامی شروع شد چگونه ارزیابی می کنید؟
- بعد از پیروزی انقلاب اسلامی غربیها شروع کردند به سؤال از ایران و از شیعه و از امام مهدی(ع) حتی یک لطیفه ای هم می گفتند که سازمان سیا پرونده ای برای امام مهدی(ع) تشکیل داده و کامل است فقط عکس ایشان را ندارند. اینها سؤالهایشان راجع به امام مهدی(ع) زیاد شد و پیدا کردند یک شخصی از فرانسه در 500 سال پیش به نام «نوستر آداموس » که منجم، طبیب و کشیش بود و اطلاعاتی از آینده نوشته بود. یهودیها هم سوژه پیدا کردند و فیلمی ساختند در هالیوود که به مدت سه ماه از تمام شبکه های تلویزیون آمریکا پخش شد. فیلمش بدین مضمون است که پیش بینی می کند که امام مهدی(ع) می آید و زمین جدید و ارض جدیدی به وجود می آورد و امریکا را می زند و پیروز می شود بر غرب، بعد و امریکا (غرب) با شوروی به توافق می رسند و پیمان می بندند بر علیه پسر پیغمبر که از مکه خارج می شود و شکستش می دهند. این را خودشان بر نوشته های آداموس اضافه کردند و این فیلم را ساختند و پخش کردند. هدفشان هم این بود که بگویند به مردمشان که خطر اصلی بر علیه تمدن غرب از اسلام و از مکه است. الان آغازش با امام خمینی قدس سره است و فردا با امام مهدی(ع).
موعود: حال این مساله می تواند مطرح باشد که در مقابل این حرکتی که علیه تفکر مهدویت شروع شده مسلمین چه استفاده ای می توانند بکنند به این مساله انتظار و ترویج فرهنگ انتظار و مهدویت به عنوان عاملی برای مقابله با تهاجم فرهنگی غرب و حرکتهایی که می خواهد مسلمین را از خودشان تهی کند استفاده کرد. آیا این توجه به مساله مهدویت و انتظار می تواند در برگشت مسلمین بهاصل خودشان مؤثر باشد؟
- حتما، الان اعتقاد به مهدویت عمومیت دارد و در میان مسلمین اعتقاد به پیروزی اسلام و مسلمین و تحقق وعده الهی، این یعنی امید، امید قطعی که فرهنگ اسلامی پیروز می شود. و این خیلی مهم است و خیلی تاثیر دارد. اثباتش از این نظر و از نظرات دیگر خیلی مهم و مؤثر است. مثلا در اعتقادش به شخصیت و هویت انسان بسیار مؤثر است. گاهی هم البته اثرات منفی دارد به این معنی که سوء استفاده از این اعتقاد بشود. البته از هر چیزی می شود سوء استفاده کرد ولی ابعاد مثبت این اعتقاد بسیار زیاد است.
موعود: حال اگر ما بخواهیم کمی قدم فراتر بنهیم و این مساله را مطرح کنیم که آیا می شود ما با توجه به فرهنگ انتظار، وضعیت موجود فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای اسلامی را مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم و در واقع بیاییم و مسائلی را مثل تعلیم و تربیت انسان منتظر، فرهنگ انسان منتظر یا شهرسازی انسان منتظر مطرح کنیم و از فرهنگ انتظار کمک بگیریم بریا دگرگون کردن وضعیت موجود کشورهای اسلامی و دگرگون کردن ساختار فرهنگی، اجتماعی آنها و هدایت وضعیت موجودشان به سمت مطلوبی که مورد نظر اسلام است؟
- منظورتان این است که تاثیر بگذاریم بر فرهنگ حاکم در جوامع اسلامی و با مراجعه به احادیث تعمیم بدهیم اصول فرهنگی را که امام مهدی مطرح می کند. البته این خیلی مؤثر است که مردم میزان را به دست بیاورند. به نظر مردم هم امام مهدی(ع) از جانب خدا و پیغمبر است و کارش درست است. مردم بر اساس کارهایی که آن حضرت می خواهند بکند می توانند بفهمند که حیات امروزشان چقدر از آن موازین دور است.
یعنی بیاییم و از طریق اشاعه و معرفی اقدامات اصلاحی آن حضرت مردم را متوجه کنیم وگر نه نمی توانیم فرهنگ انتظار را از فرهنگ کنونی آنها جدا کنیم. بلکه باید مقدمات فرهنگ انتظار را تقویت کنیم.
موعود: اشاره کردید حرکتهایی در بعضی کشورها به عنوان مهدویت مطرح می شود از نظر شما زمینه این حرکتها و جریانها چیست و چگونه می شود جلو حرکتهای انحرافی را گرفت؟
- ظاهرا تا حدی می توان جلو این حرکتهای انحرافی را گرفت اما ادعای مهدویت برمی گردد به ایامی که جبرئیل بر پیغمبر نازل شد و خبر تولد فرزندی به نام مهدی موعود(ع) داد. و ایشان مسلمین را در جریان قرار دادند و خیلی سریع موسی بن طلحة بن ابی عبید الله ادعای مهدویت کرد و ادعای مهدویت کردند و غیره و غیره و در شمال افریقا، در خود دمشق ادعای سفیانی کردند. ادعای مهدویت کردند این فکر را نکنید که می شود جلویش را گرفت هر چه به زمان ظهور نزدیکتر شویم این ادعاها هم بیشتر می شود و ما می توانیم از صفات قطعی امام زمان(ع) که در منابع شیعه و سنی ثابت است جواب محکم بدهیم به آنها که ادعای مهدویت می کنند.
موعود: به عنوان آخرین سؤال لظفا نظرتان را درباره تاسیس مؤسسه فرهنگی موعود کخ به طور خاص محور فعالیتهای خود را مطالعات فرهنگی و تحقیقاتی ویژه حضرت صاحب الزمان(ع) قرار داده و همچنین دباره مجله موعود بفرمایید.
- به اعتقاد من در این باره خلاء بسیاری وجود دارد و کاری در این زمینه به ویژه در قالب نشریه، فیلم و برنامه های کامپیوتری انجام نشده و نیاز بدانم احساس می شود.
ولی باید متوجه بود که سلایق اشخاص در کارشان تاثیر نگذارد باید یک تصور جهانی از امام مهدی به جهانیان عرضه کنیم و این موضوع بسیار لازم و مهم است.
الحمد الله ایم مجله موعود که شما به نام حضرت منتشر کرده اید اقدام بسیار مفید و مهمی است امیدوارم که جذابتر هم بشود. و همتی کنید و به زبانهای دیگر نیز ترجمه و چاپ کنید.