زیبایی وآراستگی ظاهری از دید گاه قرآن

مطالعه تاریخ باستان به ما ثابت می‌کند که در دوران ما قبل تاریخ افراد به بهتر نشان دادن ظاهر خود علاقه‌مند بودند.با مطالعه در نحوه مجسمه سازی، نقاشی‌های قدیمی این واقعیت بیشتر ملموس است.ظاهر آراسته بیانگر و منعکس کننده اعتبار و شخصیت است.وقتی با ظاهری مرتب و تمیز در مقابل دیگران ظاهر شویم برایمان ارزش بیشتری قائل شده و با اعتماد و اطمینان کار ما را می‌پذیرند.
آراستگی،اهمیت به نظافت از اصول مشترک زندگی است که نه تنها اسلام در بیانات متعدد بر آن تأکید دارد، بلکه به عنوان یک سنّت اصیل در سیره ائمه معصومین (ع) متداول بوده است.بعضی خیال می‌کنند، همین مقدار که انسان ایمان محکم و باطنی پاک داشته باشد، کافی است و ظاهر و پوشش و رفتار هر گونه باشد، عیب ندارد،به پندار خود زمزمه می‌کنند که:
مرد سیرت را به صورت کار نیست جامه گر صد وصله باشد عار نیست
صـورت زیـبـا نـمی‌آیـد بـه کـار حـرفـی از مـعـنـی اگـر داری بـیـار
چنین تصوّری، از نظر اسلام باطل است، بلکه بر عکس، بخشی از برنامه‌ها و دستورهای اسلام مربوط به نظافت، زیبایی و آراستگی ظاهر است.
«یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کلّ مسجد… قل من حرّم زینة اللّه الّتی أخرج لعباده و الطّیبات من الرّزق؛ ای فرزند آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید…بگو چه کسی زینت‌های الهی را که برای بندگان خود آفریده و روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟».(سوره اعراف، آیات 31 و32)
این دو آیه، بیانگر آن است که مسلمانان باید از پوشیدن لباس‌های پاک و مرتب و تمیز و شانه زدن‌ موها و به کار بردن عطر و مانند آن، بهره‌مند شوند و این نعمت‌ها را هرگز بر خود حرام نکنند،بلکه از آن به نحو احسن بهره‌برداری کنند.آری، همان گونه که روانشناسان گفته‌اند:انسان دارای چهار حس روحی است که عبارتند از: زیبایی، نیکی، دانایی و مذهبی، باید همه این حس‌ها به صورت صحیح اشباع شود، بنابراین از نظر علمی اگر به حس زیبایی توجه نگردد، قطعاً آثار نامطلوبی به دنبال خواهد داشت!
بر اساس روایات متعدّد و با تکیه بر آیات پیشوایان دین به ظاهرخویش نیز بسیار اهمیت می‌دادند، به عنوان نمونه؛ شخصی از امام حسن مجتبی (ع) پرسید:«چرا به هنگام نماز لباس‌های خوب و زیبا می‌پوشی و از بهترین لباس‌هایت استفاده می‌کنی؟!
در پاسخ فرمودند:
همانا خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد.به همین جهت من لباس زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می‌پوشم و او دستور داده است که زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگیرند».2
و نیز روایت شده:عبّاد بن کثیر بصری امام صادق(ع) را دید که لباس گرانبها و زیبا پوشیده، از روی اعتراض گفت:«پدرت دارای زهد و تقوا بود و لباس خشن می‌پوشید، تو از خاندان رسالت هستی اگر غیر از این لباس می‌پوشیدی، برای تو مناسب‌تر بود».امام صادق (ع) به او فرمود:وای بر تو!«من حرّم زینة اللّه الّتی أخرج لعباده…؛ چه کسی زینت‌های الهی را که برای بندگانش آفریده، حرام کرده است؟3
«یا اأیها الذین آمنوا لاتحرّموا طیبات ما أحل اللّه لکم و لاتعتدوا إنّ الله لایحبّ المعتدین؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزهای پاکیزه‌ای را که خداوند برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید و از حد تجاوز ننمایید، زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی‌دارد».(سوره مائده، آیه 87)
در شأن نزول این آیه روایت شده، عثمان بن مظعون که از اصحاب مؤمن پیامبر بود با چند نفر دیگر تحت تأثیر بیانات پیامبر (ص) در مورد قیامت قرار گرفتند و تصمیم گرفتند خود را از پاره‌ای از لذت‌های دنیا، از جمله معاشرت با همسران محروم سازند و به روزه و عبادت بپردازند.در همین ایام همسر عثمان بن مظعون به خانه پیامبر در آمد، در حالی که ظاهری ناآراسته و ژولیده داشت، همسر پیامبر (ص) (عایشه) از او پرسید: چرا به خود نمی‌رسی و زینت نمی‌کنی؟ او ماجرای همسرش را بیان کرد.پیامبر از موضوع آگاه شد و همه مسلمانان را به مسجد دعوت کرد و گفت: «آگاه باشید من هرگز شما را دستور نمی‌دهم که هم چون کشیشان مسیحی و رهبان‌ها دنیا را ترک کنید این گونه مسائل در آیین من نیست…»
در آیه 157سوره اعراف ضمن شمارش اهداف پیامبر می‌فرماید:«و یحّل لهم الطّیبات و یحرّم علیهم الخبائث؛ و پاکیزه‌ها را برای مردم حلال می‌شمرد و ناپاکی‌ها را برای آنها حرام ».4
«و ثیابک فطهّر؛و لباست را پاک کن».(سوره مدثر، آیه 4)
امام صادق(ع) در ذیل این آیه فرمود:یعنی لباست را کوتاه کن.5 همچنین فرمودند:«لباست را بلند نکن و نگذار در زمین کشیده شود».6 در عصر جاهلیت معمول بود که لباس‌های خود را بسیار بلند می‌دوختند، به طوری که روی زمین می‌کشید و آلوده می‌گردید، آیه فوق در حقیقت خطاب به مردم است که پاکیزگی لباس ظاهر از مهم‌ترین نشانه‌های شخصیت و تربیت فرهنگ انسان است.7 بدیهی است که آیه مختص دوران جاهلیت نیست. افراط و تفریطی که امروزه در نوع پوشش مرسوم شده، ناشی از بی‌توجهی به اصول اسلامی است.عدم توجّه به پوشش و آراستگی صحیح به معضل بد حجابی منجر شده است.
«و أمّا بنعمة ربّک فحدّث؛ و نعمت‌های پروردگارت را بازگو و آشکار کن».(سوره ضحی، آیه 11)
یکی از مصادیق آشکار نمودن نعمت (که بخشی از شکر نعمت است) این است که انسان لباس مناسب و پاکیزه بپوشد و ظاهر آراسته داشته باشد.بر همین اساس روایت شده، یکی از مسلمانان با لباس نامرتب و ژولیده به محضر پیامبر آمد، پیامبر(ص) به او فرمود:«آیا ثروت داری؟» او گفت:«آری، خداوند همه گونه ثروت به من داده است. پیامبر(ص) فرمود:«هر گاه دارای ثروت هستی، باید اثر آن در تو دیده شود».8
امام صادق(ع) به عبید بن زیاد فرمود:
«اظهار النعمة احبّ الی اللّه من صیانتها فایاک ان تتزین الاّ فی احسن زی قومک؛ آشکار کردن نعمت در پیشگاه خدا محبوب‌تر از نگهداری آن است، پس با بهترین و زیباترین شکل، ظاهرت را آراسته کن».9
امام و پیشوایان دینی نیز به پاکیزگی و بهداشت اهمیت فراوان داده‌اند.امام باقر(ع) فرمود:ناخن گرفتن به خاطر آن است که زیر آنها محل خوابگاه شیطان است.10امروزه پزشکان می‌گویند:انواع میکروب‌ها زیر ناخن‌ها پرورش می‌یابد که اسلام به این امر بهداشتی اهتمام داشته است.همچنین امام کاظم (ع) استفاده از عطر را از شیوه‌های رسولان خدا دانسته‌اند.11
1.تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج 6، ص 147.
2.وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج 3، احکام الملابس.
3.فروع کافی، ج 6، ص 443 و 444.
4.تفسیر نمونه، ج 27، ص 387.
5.فروع کافی، ج 10، ص 385.
6.همان، ج 6، ص 456.
7.نمونه، ج 25، ص 212.
8.سنن نسائی، ج 8، ص 196.
9.فروع کافی، ج 6، ص 440.
10.مکارم الاخلاق، ص 72.
11.فروع کافی، ج 6، ص 511.