دستورالعمل قرآنی:حفظ ایمان

در شماره‌های پیشین ، به برخی از آفت‌ها که موجب ویرانی و از بین رفتن ایمان می‌گردید،اشاره شد، اینک مطلب را پی‌گرفته و به بیان دیگر آفت‌ها می‌پردازیم.
یکی از آفت‌های ایمان سوء خلق است.در فرهنگ رفتاری دین، در مذمّت سوء خلق سخن بسیار گفته‌شده و متقابلاً تأکید و توصیه‌های فراوانی بر حسن خلق آمده است و از مؤمنان خواسته شده که حسن خلق رفتاری داشته‌باشند. یعنی حسن خلق برای آنان عادت و ملکه بشود.در مضامین روایات سه علامت برای حسن خلق بیان شده است.
اول:خوشرویی:آدم خوشرو،آدمی است که با دیگران به گرمی و صمیمیت برخورد کند مثلاً: در مصافحه،گرم برخورد کند و اخمو نباشد و چهره باز داشته‌باشد. خداوند رحمت کند استاد ما مرحوم آیت‌اللّه میرزا جواد آقای تهرانی ـ‌مفسر بزرگ قرآن کریم‌ـ را که نخستین بار ایشان ما را متوجه این روایت شریف کرد : «لاکلام قبل السلام» اوّل سلام، بعد کلام، اگر کسی با شما شروع به صحبت می‌کند و بدون سلام می‌پرسد: این چی می‌شود؟ فلان کار چی شد؟ شما به او سلام کن. او هم اگر آداب دینی را بداند، قبل از اینکه حرفی را آغاز کند،سلام می‌کند.مثلاً گوشی تلفن را که برمی دارید،سلام کنید،سلام جزو آداب است، دعای الهی است .کسی زنگ می‌زند قبل از هر کلامی بگویید:سلام علیکم. شما زنگ به کسی می‌زنید ، ابتدا بگویید: سلام علیکم.اوّل سلام، بعد کلام:«لاکلام قبل السلام» این جزو آداب بسیار با اهمیت دین ماست.دین اسلام، دین محبت و دین عاطفه است . سلام، بشارت به خوبی است. ماه مبارک رمضان، ماه خداست.وقتی در این ماه برای کاری به ادارات مراجعه می‌کنید،کارهای افراد راخیلی راحت راه می‌اندازند… خدا کند همیشه آدم خدایی باشد و کار انسان‌ها را راه بیندازد و اشکال تراشی نکند.
دومین نشانه حسن خلق، حوصله است. حوصله شنیدن حرف دیگران را داشته باشیم، نه تنها حرف حق دیگران ،بلکه حرف باطل دیگران،حرف زاید دیگران، بگذاریم حرفش را بزند. توی حرف دیگران نپریم و دهانش را نبندیم.
علامت سوم؛که بسیار مهمّ است ،تحمّل می باشد. تحمّل اذیت دیگران را داشته باشیم. اگر این خصلت را داشتیم.معلوم است که حسن خلق داریم و الاّ حسن خلق نداریم. تحمل اذیت دیگران ؛ یعنی دوست شما و یا همکار شما خلف وعده کرده و یا آدمی تندخویی است و یا بداخلاق است و یا حقّ شما را ضایع کرده، اگر بنا باشد که با کوچک‌ترین لغزش دیگران، آدم عکس العمل نشان بدهد، دنیا، دنیای دعوا و جنگ می‌شود و با همه کس و همیشه باید دعوا کرد.حال اگر کسی به شما حرف تندی زد و شما هم جواب او را دادید، دعوا به همین جا ختم نمی‌شود و ادامه پیدا می‌کند؛ اما اگر شما تحمّل کردید و با اخلاق خوش گذشت کردید، همانجا تمام می‌شود، لذا باید گذشت کرد، در مقابل تندی دیگران، گذشت کنید.زندگی با گذشت، خیلی لذت بخش‌تر است تا زندگی با پرخاش و تندی و سر و صدا و دعوا.
حسن خلق این است که با تحمل از خطا و اشتباه دیگران درگذریم.پیامبر اکرم (ص)می‌فرماید:شما همه را با پول نمی‌توانید به خودتان جذب کنید.با آنها خوش اخلاق باشید و با گذشت زندگی کنید: مثلاً چند نفر با هم همسفر می‌شوید،در سفر مسائلی پیش می‌آید . مثلاًشما عجله دارید، دیگری عجله ندارد.خلق و خوی افراد در سفر خیلی عجیب است. در سفر باید تحمّل کنید، تحمّل ناهمواریها و رفتار نامناسب همراهان جزو حسن خلق است، اگر در مقابل کسی که بد اخلاق است، م او را تحمّل کنیم و در مقابل یک خدمت هم به او بکنیم، دنیا بهشت و زندگی شیرین و لذت بخش می‌شود.
از موارد تحمّل؛تحمّل اهل خانه است.زن محلّ آزمایش عجیبی برای مردهاست.مردها در خانه به خاطر رضای خداوند، نباید ظلم کنند.مرد باید آماده اذیت دیدن و آزار کشیدن باشد.این جور نیست که خانه بهشت باشد. خداوند درباره بهشت می‌فرماید: «و نزعنا ما فی قلوبهم من غلّ» در آنجا هیچ گونه کینه و سر و صدا و غصه‌ای و قول زور و… نیست،ما باید اینجاـ‌در دنیاـ اعمالمان را برای آنجا ـ آخرت‌ـ آماده کنیم.نقل شده است که گفته‌اند:«زن مثل دنده کج می‌ماند» .نخواسته‌اند به زن توهین کنند.بلکه خواسته‌اند به لطافت وجودی زن اشاره کنند. نمی‌شود پرخاشگری‌ها را به خانه برد.به مردها می‌گوید: آماده مدارا باشید.
در حدیث آمده است که «المؤمن یأکل بشهوة اهله و المنافق یأکل اهله بشهوته؛ مؤمن آنقدر اهل مدار است که در خورد و خوراک، خودش را با اهل خانه هماهنگ می کنددخالت بی مورد نمی‌کند بلکه مطابق سلیقه خانواده غذا می خورد؛ در حالی که منافق اهل و عیالش را وادار می‌کند که مطابق میل و سلیقه او غذا بخورند و با او هماهنگ بشوند».
زندگی علی(ع) و فاطمه(س) و نیز رابطه آنها، نمونه و سمبل مناسبی برای الگو گرفتن است. فضای زندگی حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا(س) بر اساس عطوفت و از خود گذشتگی شکل گرفته بود حضرت علی درباره همسرش می فرماید:به خدا قسم تا هنگامی که زنده بود اورا به خشم نیاوردم .او را به کاری که خوش نداشت وادار نکردم.
درباره زن و اولاد،گفتنی زیاد است.هیچ کس جز خداوند مانع زورگویی انسان نیست، بعضی خانواده‌ها هستند که هر چه مرد بر سر زن بیاورد؛ مثلاً در خانه زور بگوید، فحش بدهد،دعوا کند،او را بزند، زن باید تحمل کند. و به خاطر رضای خدا و حفظ آبرو گذشت و تحمل کند .اگر انسان ناملایمات و سختی‌ها را به حساب خدا بگذارد،چقدر پیش خدا اجر و قرب دارد!مرد در خانواده بیشتر مورد ابتلاست.زن یک امتحان بزرگ الهی برای مؤمن است.
یکی از نشانه‌های ایمان، حُسنِ سَمت است.سمت با «سین» .لیکن صمت با صاد؛ یعنی سکوت، کم حرف زدن؛ولی سمت با «سین» یعنی رَویه ، روش.حسن سمت، یعنی یکنواختی رفتار،انسان با دوستش و با بالا دستش خیلی خوش اخلاق ،خاضع و خاشع است؛ولی نسبت به زیردست خودش متکبر است .این آدم حسن سمت ندارد، با فرد پولدار گاهی بگو و بخند ـ‌شاید دو ساعت هم حوصله دارد‌ـ ولی با یک فردی که پول و مقام ندارد، حوصله صحبت کردن هم ندارد.بیرون خانه شاداب و خوش‌حال است، ولی داخل خانه اخمو و عبوس.اخم‌هایش با دوستانش و رفقایش باز است به خانه که می‌رود ،اخم‌هایش درهم است.حوصله صحبت کردن با بچه‌های خودش را هم ندارد.آنها اصلاً اخلاق خوب او را نمی‌بینند.
یکی از نشانه‌های ایمان این است که فرد با بزرگترها و با کوچکترها با بالا دست و زیر دست با دوست و اهل و عیال در بیرون از خانه و داخل خانه، اخلاق و رفتار یکنواخت داشته باشد.این خیلی نکته با اهمیتی است که انسان بتواند رفتارش را یکنواخت کند.آن آقا تعریف می‌کرد: در زدیم، فرزند در را باز کرد و گفت: بفرمایید داخل! و رفت تا پدر را بیدار کند. پدر نمی‌دانست که یک نفر بیگانه داخل خانه ایستاده،از خواب بیدار شد و شروع به فحاشی کرد، فحش‌های چارواداری به بچه‌اش.بیرون از خانه نمی‌تواند فحش بدهد در خانه به فرزند خودش… حسن سمت یعنی یکنواختی رفتار.
سعد بن معاذ یکی از اصحاب پیغمبر بود و خیلی به اسلام خدمت کرد. در ماجرای بنی قریظه حضرت او را قاضی کرد و طرف مقابل عهد شکنی کرده بودند. سعد گفت:اینها را نابود کنید! هنگامی که از دنی رفت،پیامبر خدا(ص) در تشییع جنازه او پا برهنه شرکت کرد.گاهی جلوی جنازه و گاهی عقب جنازه را می‌گرفت. از حضرت سؤال کردند:چرا شم در تشییع سعد این قدر تکریم کردید؟گفت:می‌بینم صف‌هایی از فرشتگان در تشییع جنازه سعد شرکت کرده‌اند.بعد پیامبر خودشان رفتند در قبر و سعد را با دست‌های مبارک گرفتند و داخل قبر گذاشتند و سنگ لحد را حضرت خودشان گذاشتند.
از حضرت سؤال کردند: سعددر دنیا چه کار کرده است که مستحق این همه تکریم است.شما، فرشتگان، جبرییل همه در تشییع جنازه شرکت کردید ؟! ـ‌خیلی عجیبه! واقعاً جای دیگر این جور نشنیدم و ندیدم!‌ـ حضرت اینجا یک جمله آموزنده فرمود:سعد یک عادتی داشت و آن این بود که زیاد «قل هو الله» می‌خواند، سوار بر مرکب، پیاده و در حالات گوناگون «قل هو اللّه» می خواند. سوره توحید توانست او را به این مقام برساند.
مادر سعد گفت:خوشا به حال تو که به این مقام رسیدی!ناگهان پیغمبر گفت:صبر کن! گفت:الان سعد دچار فشار قبر شد.حضرت جمله عجیبی فرمود:سعد همه امورش منظم و خوب بود،الا اینکه در خانه با خانواده‌اش بداخلاق و بد فتار و تندخو و کم حوصله بود.آن خلق بد تبدیل به فشار قبر شد.
انسانی که در دنیا زبان گزنده دارد، در قبر تبدیل به مار و عقرب می‌شود.بنابراین مار و افعی و عذاب و آتش قبر و قیامت از رفتار و اخلاق خود آدمی است. خداوند استاد ما شهید هاشمی نژاد را رحمت کند. یک مرتبه ایشان را در خواب دیدم، گفتم: استاد آن طرف‌ چه خبر است؟
گفت: اخلاق بد!و سه مرتبه گفت: وای به حال کسی که با آن اخلاق بد به این جهان و سرای آخرت بیاید! و اخلاق بد را با خودش به این طرف بیاورد!