امیر پارسی اصفهانی

در 1988, گروه فرمت (Format), یک فرمت مشترک را برای ورود اطلاعات در بانکهای اطلاعات کتابشناختی ارائه نموده‌است. این فرمت, با اعمال برخی تغییرات در آن, از موسسات علمی و دانشگاهی و به منظور ثبت مواد موجود در کتابخانه‌ها و مراکز اسناد آنها اقتباس گردیده‌است. تجربه بدست آمده از این طریق, راهی جهت تجدید نظر کامل بر روی این فرمت, ایجاد نمود که تحت عنوان فرمت مشترک مدارک در آرژانتین, ارائه می‌گردد (آغازه اسپانیایی آن فوکاد (FOCAD) مىباشد).فوکاد دارای ویژگیهای زیر است: 1-برای ورود ونیز انتقال داده‌ها بکار مىرود. 2- حدود 100 فیلد (Field) را همراه با داده‌های تجزیه شده در فیلدهای فرعی (Subfield) معین می‌نماید که: الف) امکان تبدیل به فرمتهای دیگر را فراهم می‌کند. ب) قابلیت تغییرپذیری بیشتری برای بازیابی اطلاعات بوجود می‌آورد. 3- فوکاد بعنوان یک مولد فرمت در نظر گرفته می‌شود. یک طراح سیستم قادر است برای یک بانک اطلاعاتی داده شده فیلدهای فوکاد را همانند فیلدهای فرعی انتخاب نماید. همچنین امکان اضافه نمودن فیلدها خارج از فرمت وجود دارد. این روش, امکان استفاده از فرمت را برای طیف وسیعی از کاربران فراهم می‌سازد. 4- مشخصات Setup شده بنحوی که سازگاری کاملی با CCF یونسکو حاصل شده است. به همان ترتیب امکان انتقال داده‌ها به منظور سازگاری با فرمت CEPAL درنظر گرفته شده است. (CEPAL, آغازه اسپانیایی برای کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین (ECLA) است. 5- فیلدهای قابل استفاده برای مدیریت کتابخانه‌ای در نظر گرفته شده‌اند. نرم‌افزار لازم بای انجام فوکاد باید امکان تکرارپذیری تمام فیلدها و فیلدهای فرعی با یک طول متغییر, را فراهم سازد. برای سهولت استفاده از فوکاد, یک دستنامه (Manual) با توصیف فیلد به فیلد به همراه مثالهای مربوطه که در آن، مشخصات Micro ISIS بکار برده شده, منتشر گردیده است (چون Micro ISIS نرم‌افزار عمومی مورد استفاده در آرژانتین است). دستنامه دارای تعدادی ضمینه همراه با جداول, قوانین و رهنمودها برای انجام فوکاد روی Micro ISIS, رابطه با CCF و یک جدول تبدیلی به فرمت CEPAL مىباشد. یک دیسکت با ساختار فوکاد روی Micro ISIS موجود میباشد.

در شئون مختلف نظام اطلاع‌رسانی کشور پراکندگی و تشتت مشخصی حاکم است. یکی از عوامل موثر در این ناهماهنگی، نبود الگویی واحد برای ذخیره اطلاعات کتاب شناختی بر روی رسانه های جدید اطلاع رسانی ـ همچون کامپیوتر ـ در سطح ملی است. کشورهای پیشرفته از سالها پیش و کشورهای در حال توسعه طی دهه اخیر، هر یک الگویی ملی را برای خود طراحی و مورد استفاده قرار داده اند. در ایران نیز، پیش نویس الگویی تحت عنوان «ایران مارک» توسط مراکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، با اقتباس از الگویی به نام «یو. اس. مارک» که در کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفته، تدوین شده است. امید است این پیش نویس بتواند بین مراکز اطلاعاتی، نقش موثری را در هماهنگ نمودن شیوه‌های ذخیره و مبادله اطلاعات کتاب شناختی، ایفا نماید. این مقاله مروری است بر شرایط فعلی حاکم بر مراکز اطلاعاتی کشور و تشریح دلایل لزوم استفاده از یک الگوی ملی. در پایان مقاله نیز، خلاصه ای از الگوی مزبور ارائه شده است.