محمد بلوچ

تاکنون مطالعات کاملی درباب جانوران ایران بخصوص جانوران مناطق بیابانی صورت نگرفته و گزارشهای موجودهم راهنمای کاملی برای تعیین جانوران این منطقه نخواهد شد. مسافرتهای علمی گوناگونی بمنظور جانورشناسی در ایران انجام شده که برخی از این مسافرتها را هیئت علمی دانشگاهی ایران انجام داده اند. مسافرتهایی که از طرف مؤسسه جغرافیایی دانشگاه تهران در منطقه های لوت انجام گرفت مشتمل بر گروههای تحقیقاتی مختلف از جمله گروه جانور شناسی بوده است‘ نتیجه ای از بررسیهای این سفر در زمینه شناخت پرندگان این منطقه د راینجا بطور خلاصه بیان می شود: در این بررسی بیشتر در مورد پرندگان مطالعه شده گزارش های دیگری راجع به خزندگان انجام گرفته که بصورت مقاله دیگری داده خواهد شد. این مطالعات بطور محدود در دومنطقه بیابانی دشت لوت و کویر نمک انجام گرفته است. دشت لوت و کویر نمک شامل منطقه وسیعی است که درقسمت شمال شرقی و قسمت مرکزی ایران واقع شده است جنس زمینهای شمال شرقی سخت و از نظر اکولوژی حیوانی اهمیت دارد ودارای چهار منطقه بیابانی است. 1. صحرایی که قسمت اعظم آنرا سنگهای ریز – قلوه سنگ وسنگهای گچی پوشانده است. 2. کویر نمکی وگچی 3. بیابان رسی (که دارای مناطق گیاهی موقت است) 4. بیابان ماسه ای درقسمت مرکزی دشت لوت بنظر می رسد (دربعضی مناطق) زندگی حیوانی و نباتی تقریبا وجود ندارد. اما می توان تصور کرد که در فصل مناسب که شرایط آب وهوا تغییراتی پیدا می کنند زندگی موقت وکوتاه در آنجا پیدا شود. در فصل بهار در اثر بارندگی آبهای سطحی در کویر جریان پیدا می کند و قسمتی ازنمکهای سطحی را می شویند در این موقع است که در این قسمت گیاهانی چون salsola Halochnemum. Seidlitza می رویند.

تا 20 سال پیش مطالعه خزندگان را چندان ضروری ومهم نمی دانستند و از این حیوانات تعبیر مضر بودنشان اهمیت داشت‘ ولی جامعه علمی جهان بخاطر نقشهای گوناگون این جانوران درحیات سایر موجودات زنده وزندگی اجتماعی و اقتصادی انسان‘ در این اواخر‘ پژوهش درباره خزندگان را از دیدگاههای مختلف‘ بویژه پراکندگی جغرافیایی ‘ مورد توجه قرار داده است. در ایران نیز نقش خزندگان در حلقه زیستی خیلی با اهمیت است و بیشتر آنها طعمه حیوانات تجارتی را تشکیل می دهند . اثر خزندگان در کنترل حشرات و نرم تنان بقدری مهم است که درطرحهای کشاورزی نباید از این عامل مهم غافل ماند.خزندگان میزبان اولیه لارو «Inodid- ticks» هستند . این لارو در دوره بلوغ انگل خطرناک حیوانات اهلی (بویژه گوسفندوبز) بشما رمی آید . تنها در نمونه «Coluber-ravergieri» تا یکهزار لارو شماره شده است. بعضی از انگلهایی که در بدن خزندگان میزبان زندگی می کنند می توانند حامل بیماریهایی برای انسان باشند . بعنوان مثال انگل «leishmania-tropica» زخم آسیایی بوجودمی آورد. گاهی خزندگان می توانند درمهار کردن بیماریهای که توسط حشرات ناقل ایجاد می گردد عامل مفید بحساب آیند. از جمله در جنوب‘ پشه های مالاریا توسط خزندگان بومی شکار می شوند و یابعبارت دیگر خزندگان در کاهش پشه مالاریا نقش بسیار مؤثری دارند . حتی مارهای سمی «vipers» درکنترل طاعون عامل مؤثر محسوب می شوند. از این مقدمه مختصر استنباط می گردد. که خزندگان مستقیم یا غیر مستقیم در زندگی انسان مؤثرند و بهمین جهت چگونگی پراکندگی جغرافیایی آنها در سطح مملکت قابل پژوهش و بررسی است. اثر پژوهشی که تحت عنوان جغرافیای زیستی سوسماران عرضه می گردد محصول مسافرتهای تحقیقاتی است که در معیت هیأت علمی مؤسسه جغرافیا انجام یافته است. وظیفه خود می دانم‘ از مساعدتهای ذیقیمت استاد محترم آقای دکتر احمدمستوفی رئیس موسسه جغرافیا تشکر کنم.