یدالله تالشی

ادبیات به دلیل ماهیت و حوزه گسترده اش با دیگر رشته های علوم انسانی از جمله روان شناسی تناسب موضوعی دارد و قابلیت انجام پژوهشهای بین رشته ای را داراست. شاهنامه از آثار مهم ادبیات فارسی است که آفریدگارش، فردوسی در توصیف شخصیتهای کلیدی آن به گونه ای تصویر پردازی کرده که با تحلیلهای روان شناختی می توان به لایه های پنهان روانی و شخصیتی ایشان دست یافت. این امر حاکی از نگاه دقیق شاعر به روان آدمی است. از جمله این شخصیتها می توان به پسران فریدون اشاره کرد که فردوسی به ارائه نشانه ها، توصیف رفتارها و علل انگیزشی آنان می پردازد. سؤال اصلی تحقیق این است که چه عواملی در شکل گیری عقده حقارت در شخصیت سلم و تور نقش داشته اند؟ تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی شخصیّت سلم و تور در شاهنامه را از دیدگاه نظریّه عقده حقارت آدلر، مورد بررسی قرار می دهد. در میان شخصیتهای داستان فریدون، تور و سلم ضد قهرمان هستند که در این مقاله علّت روان شناختی رفتار آنان در عقده حقارت فرض شده است. بنابر گزارش فردوسی می توان علل پیدایش اختلال روانی را در تور و سلم نسبت به ایرج در این موارد دانست: ناخرسندی از بهره خویش، دلگیری از پدر، تبعید از محل تولد و موطن و آوازه ایرج در میان سپاهیان. همچنین برخی از ویژگیهای رفتاری در تور و سلم هست که منجر به برادرکشی می شود: در بند آز و طمع بودن یا زیاده خواهی، خشم، نفرت، رشک و حسادت، تکبّر، هراس و... . با بررسی این توصیفها و نشانه ها و مقایسه آنها، می توان نتیجه گرفت اختلال روانی تور و سلم منجر به قتل ایرج می شود.